Mijn artikelen over laboratoriumtests zijn acht (!) jaar na publicatie nog steeds populair. Tijd om de geheimen van een aantal nieuwe mysterieuze labo-onderzoeken te ontrafelen. In dit artikel: urinezuur.
Wat is urinezuur
Het is het witte spul dat tal van standbeelden teistert, met de complimenten van de gevleugelde ratten, zoals de stadsduiven wel eens onvriendelijk betiteld worden.
De chemische formule is C5H4N4O3.
Urinezuur is een afbraakproduct van een groep stoffen die purines worden genoemd. De meeste dieren (waaronder ook wij) scheiden het voornamelijk uit via de nieren, via de urine dus.
Purines zoals adenine en guanine zijn de bouwblokken van ons DNA! Purines zitten in ATP (dat zijn onze energiemoleculen), NADH, acetyl-CoA en nog een aantal heel geleerd klinkende stoffen waarvan ik de functie vergeten ben. Maar deze stoffen zitten alleszins in alle dierlijke en plantaardige cellen, en komen ook vrij bij afbraak ervan.
Cafeïne is ook een purine trouwens. En gezien de overvloedige hoeveelheden troost die ik dagelijks naar binnen giet, zou het me niet verbazen dat een groot deel van mijn erfelijke make-up onderhand bestaat uit koffie. Het zou alleszins verklaren waarom mijn tweede, twee-maanden-oude dochter zo nerveus is...
Maar ik dwaal af. Kortom: purines komen in onze bloedsomloop via de voeding en door de afbraak van cellen in ons lichaam.
Wat doet het
Als je te veel urinezuur produceert, of als je het urinezuur onvoldoende uitwatert, kan het kristallen vormen in je nieren of in je gewrichten.
In de nieren vormen hierdoor nierstenen. In je gewrichten geeft het een ontsteking; het klinische beeld noemt men jicht. Of het veel sympathieker klinkende "het pootje".
Een verhoogd urinezuurgehalte in het bloed leidt niet noodzakelijk tot nierstenen of jicht. Dat is slechts bij 10% het geval.
Wat betekenen afwijkende waarden
De normale waarden van urinezuur in het bloed zitten bij mannen tussen de 0,21 en 0,42 mmol per liter, bij vrouwen tussen de 0,15 en 0,35 mmol per liter.
Een verhoogde waarde van urinezuur in je bloed kan te wijten zijn aan een aantal oorzaken:
- Erfelijke factoren: je maakt gewoonweg meer urinezuur aan dan de gemiddelde mens
- Dieet: je eet veel purinehoudende producten (daarover meer later)
- Nierfunctie: je nieren werken niet goed (yes, now is the time to start panicking - but wait for the cherry on top:)
- Ziektes: zoals bloedkanker, bloedarmoede en stralingsziekte
Een verlaagd urinezuur betekent meestal niets, en is dus helemaal niet verontrustend. Nee wacht, dat klinkt niet spectaculair genoeg.
Een verlaagd urinezuur kan wijzen op:
- Bepaalde lever- of nierziekten
- Blootstelling aan toxische stoffen
- Een erfelijke stofwisselingsziekte
- In een aantal gevallen: multiple sclerose
Wat kun je doen
Eigenlijk is het principe heel eenvoudig: veel urinezuur in het lichaam = slecht. Dus ofwel let je erop dat er minder binnenkomt (= dieet), ofwel zorg je ervoor dat er meer naar buiten gaat (= urineren).
Dieet
Vermijd een overmaat aan voedingsmiddelen die veel urinezuur bevatten.
- Vlees (vooral wild en orgaanvlees zoals hart, niertjes, hersenen, zwezerik, lever)
- Vis (vooral ansjovis, sardienen, haring, makreel, mosselen, spiering en viskuit)
- Zoete snoepjes en tussendoortjes (vooral deze op basis van fructose)
Vermijd ook stoffen die de uitscheiding van urinezuur verminderen.
- Alcoholische dranken zoals bier en wijn
Of met andere woorden: vermijd het eten en drinken dat het leven de moeite waard maakt, en je zult met gemak de 100 jaar halen, zonder ook één maal het pootje te krijgen.
Oh, en drink veel water. Want hoe meer je watert, hoe meer urinezuur je uit je lichaam loost.
Meer over dieet bij jicht vind je in mijn eerder artikel "Jicht en jus (d'orange)". Als je eerder zoekt naar dieetadvies bij nierstenen, verwijs ik je naar mijn artikel "Dieet bij nierstenen".
Medicatie
Bij een acute jichtopstoot, zijn pijnstillers en ontstekingsremmers een optie. In eerste instantie NSAID's; als je die niet verdraagt, colchicine. En als ook dat onvoldoende effect heeft, kun je nog corticosteroïden krijgen. Maar dat is een paardenmiddel dat je best enkel kortdurend gebruikt. Of als je een paard bent.
Als chronische behandeling, om nieuwe opstoten te vermijden, is allopurinol de voorkeursbehandeling. Het verlaagt de productie van urinezuur in het lichaam, en je kunt dit doorgaans jarenlang zonder enige nadelige nevenwerkingen gebruiken. Als je toch in de kleine groep zit die deze stof niet verdraagt, zijn benzbromaron en feboxustat alternatieven.
Overige mogelijkheden
Ontgiftingen, homeopatische middelen en acupunctuurbehandelingen? Allemaal nutteloze (en in het geval van de ontgiftingen zelfs gevaarlijke) kwakzalverij. Laat je hier dus niet door bedotten.
Besluit
Hierboven heb ik in een notendop het begrip urinezuur uitgelegd.
Maar je behandelende arts kan in jouw concreet geval je nog het best uitleggen aan welke ongeneeslijke aandoening je lijdt, en hoeveel tijd je nog rest om je testament in orde te brengen en afscheid te nemen van je dierbaren.
Of, in de - slechts zeer uitzonderlijk voorkomende - overige 99% van de gevallen, kan hij advies geven over waar je bij het eten op moet letten of welk pilletje je moet nemen.