Doorgaan naar hoofdcontent

Urinezuur

Mijn artikelen over laboratoriumtests zijn acht (!) jaar na publicatie nog steeds populair. Tijd om de geheimen van een aantal nieuwe mysterieuze labo-onderzoeken te ontrafelen. In dit artikel: urinezuur.


Wat is urinezuur

Het is het witte spul dat tal van standbeelden teistert, met de complimenten van de gevleugelde ratten, zoals de stadsduiven wel eens onvriendelijk betiteld worden.
De chemische formule is C5H4N4O3. 

Urinezuur is een afbraakproduct van een groep stoffen die purines worden genoemd. De meeste dieren (waaronder ook wij) scheiden het voornamelijk uit via de nieren, via de urine dus. 

Purines zoals adenine en guanine zijn de bouwblokken van ons DNA! Purines zitten in ATP (dat zijn onze energiemoleculen), NADH, acetyl-CoA en nog een aantal heel geleerd klinkende stoffen waarvan ik de functie vergeten ben. Maar deze stoffen zitten alleszins in alle dierlijke en plantaardige cellen, en komen ook vrij bij afbraak ervan.

Cafeïne is ook een purine trouwens. En gezien de overvloedige hoeveelheden troost die ik dagelijks naar binnen giet, zou het me niet verbazen dat een groot deel van mijn erfelijke make-up onderhand bestaat uit koffie. Het zou alleszins verklaren waarom mijn tweede, twee-maanden-oude dochter zo nerveus is...

Maar ik dwaal af. Kortom: purines komen in onze bloedsomloop via de voeding en door de afbraak van cellen in ons lichaam. 

Wat doet het

Als je te veel urinezuur produceert, of als je het urinezuur onvoldoende uitwatert, kan het kristallen vormen in je nieren of in je gewrichten.

In de nieren vormen hierdoor nierstenen. In je gewrichten geeft het een ontsteking; het klinische beeld noemt men jicht. Of het veel sympathieker klinkende "het pootje".

Een verhoogd urinezuurgehalte in het bloed leidt niet noodzakelijk tot nierstenen of jicht. Dat is slechts bij 10% het geval.

Wat betekenen afwijkende waarden

De normale waarden van urinezuur in het bloed zitten bij mannen tussen de 0,21 en 0,42 mmol per liter, bij vrouwen tussen de 0,15 en 0,35 mmol per liter.

Een verhoogde waarde van urinezuur in je bloed kan te wijten zijn aan een aantal oorzaken:
  • Erfelijke factoren: je maakt gewoonweg meer urinezuur aan dan de gemiddelde mens
  • Dieet: je eet veel purinehoudende producten (daarover meer later)
  • Nierfunctie: je nieren werken niet goed (yes, now is the time to start panicking - but wait for the cherry on top:)
  • Ziektes: zoals bloedkanker, bloedarmoede en stralingsziekte


Een verlaagd urinezuur betekent meestal niets, en is dus helemaal niet verontrustend. Nee wacht, dat klinkt niet spectaculair genoeg. 
Een verlaagd urinezuur kan wijzen op:
  • Bepaalde lever- of nierziekten
  • Blootstelling aan toxische stoffen
  • Een erfelijke stofwisselingsziekte
  • In een aantal gevallen: multiple sclerose


Wat kun je doen

Eigenlijk is het principe heel eenvoudig: veel urinezuur in het lichaam = slecht. Dus ofwel let je erop dat er minder binnenkomt (= dieet), ofwel zorg je ervoor dat er meer naar buiten gaat (= urineren).

Dieet

Vermijd een overmaat aan voedingsmiddelen die veel urinezuur bevatten. 
  • Vlees (vooral wild en orgaanvlees zoals hart, niertjes, hersenen, zwezerik, lever)
  • Vis (vooral ansjovis, sardienen, haring, makreel, mosselen, spiering en viskuit)
  • Zoete snoepjes en tussendoortjes (vooral deze op basis van fructose)


Vermijd ook stoffen die de uitscheiding van urinezuur verminderen.
  • Alcoholische dranken zoals bier en wijn


Of met andere woorden: vermijd het eten en drinken dat het leven de moeite waard maakt, en je zult met gemak de 100 jaar halen, zonder ook één maal het pootje te krijgen.

Oh, en drink veel water. Want hoe meer je watert, hoe meer urinezuur je uit je lichaam loost.

Meer over dieet bij jicht vind je in mijn eerder artikel "Jicht en jus (d'orange)". Als je eerder zoekt naar dieetadvies bij nierstenen, verwijs ik je naar mijn artikel "Dieet bij nierstenen".

Medicatie

Bij een acute jichtopstoot, zijn pijnstillers en ontstekingsremmers een optie. In eerste instantie NSAID's; als je die niet verdraagt, colchicine. En als ook dat onvoldoende effect heeft, kun je nog corticosteroïden krijgen. Maar dat is een paardenmiddel dat je best enkel kortdurend gebruikt. Of als je een paard bent.

Als chronische behandeling, om nieuwe opstoten te vermijden, is allopurinol de voorkeursbehandeling. Het verlaagt de productie van urinezuur in het lichaam, en je kunt dit doorgaans jarenlang zonder enige nadelige nevenwerkingen gebruiken. Als je toch in de kleine groep zit die deze stof niet verdraagt, zijn benzbromaron en feboxustat alternatieven.

Overige mogelijkheden

Ontgiftingen, homeopatische middelen en acupunctuurbehandelingen? Allemaal nutteloze (en in het geval van de ontgiftingen zelfs gevaarlijke) kwakzalverij. Laat je hier dus niet door bedotten.

Besluit

Hierboven heb ik in een notendop het begrip urinezuur uitgelegd.

Maar je behandelende arts kan in jouw concreet geval je nog het best uitleggen aan welke ongeneeslijke aandoening je lijdt, en hoeveel tijd je nog rest om je testament in orde te brengen en afscheid te nemen van je dierbaren.

Of, in de - slechts zeer uitzonderlijk voorkomende - overige 99% van de gevallen, kan hij advies geven over waar je bij het eten op moet letten of welk pilletje je moet nemen.

Populaire posts van deze blog

Mis geen twee keer

Weet je nog dat ik een paar jaar geleden blogde over mijn doelstellingen? Nou, ik heb een kleine bekentenis te doen. Ik was een beetje uitgepraat over mijn doelen en ik had er ook een tijdje moeite mee. Na een acute periode van covid (na twee dagen was ik weer aan het werk) heb ik verrassend lang moeite gehad om mijn dagelijkse tienduizend stappen te halen. Ik was gewoon uitgeput, mijn conditie was plotsklaps verslechterd. Het duurde even voordat ik weer in vorm was. Uiteindelijk haalde ik mijn doelstelling van gemiddeld 10.000 stappen per dag net niet in 2022 💀. Aanvankelijk was dat dus omdat ik gewoonweg niet meer kon (ik zal het maar niet hebben over het aantal ibuprofens dat ik maandenlang heb genomen om de dag door te komen), maar na vier maanden of zo was dat wel verbeterd. En vanaf dan waren het eerder mijn nieuwe gewoontes waardoor ik er niet meer aan toe kwam om de extra effort te doen. Het nieuwe jaar heb ik ook niet goed ingezet; de eerste week was er één dag waarop ik de t

Cyanide

En nog eens een strikt arbeidsgeneeskundig blogartikel. Een van de aan mij toegewezen bedrijven heeft informatie gevraagd over cyanides. Redelijk gespecialiseerde informatie wellicht, maar relevant voor bedrijven die met blauwzuur werken. En om collega's arbeidsgeneesheren en preventieadviseurs het opzoekwerk te besparen, maak ik de tekst ook maar publiek. --- CYANIDE 1. Fysische en chemische eigenschappen HCN Heerlijk verfrissend... eh, ruik ik amandelen? HCN is een kleurloze vloeistof of kleurloos gas met de karakteristieke geur van bittere amandelen. HCN gas en vloeistof zijn mengbaar met water en oplosbaar in ethanol en ether. Het kook- en smeltpunt van HCN zijn respectievelijk 25,70°C en -13,24°C. HCN wordt gebruikt als ontsmettings- of desinfectiemiddel, of in chemische syntheses. NaCN en KCN De zouten NaCN en KCN zijn witte, kristallijne vaste stoffen met een lichte amandelgeur. Het smeltpunt van NaCN is 560°C en van KCN 620-635°C. KCN is goed oplosbaar i

Is maté oké?

Maté is een infusie van yerba maté bladeren in heet water. Het lijkt nog het meeste op thee, en wordt in de Zuid-Amerikaanse landen ook in plaats hiervan en in plaats van koffie gedronken. Eeuwenoud symbool van gezondheid en vriendschap, is deze drank er hét sociale bindmiddel. Maté is ook in de lage landen verkrijgbaar, in kruidenwinkels maar ook in grootwarenhuizen. En het heeft een afzetmarkt. Niet alleen bij inwijkelingen uit Zuid-Amerika. Maté wordt, naast groene thee, namelijk ook aanbevolen als hulpmiddel bij afvallen. Op een relatief bekende website staat maté geklasseerd onder "planten zonder risico", "... U kunt ook rechtstreeks thee van maté of groene thee nemen: gemakkelijk te vinden en veelvuldig gebruikt ..." Tal van dieetwebsites raden ook maté aan, omwille van tal van redenen: naast bijkomend gewichtsverlies, heeft het een beschermend effect op het hart. Het doet de slechte cholesterol dalen en beschermt tegen beschadigingen van het DNA. Het h