Apenpokken zijn wereldwijd in opmars, ook in België. Wat is het, hoe wordt het overgedragen, wat zijn de preventiemaatregelen en wat is de huidige stand van zaken in België? Sinds de laatste keer dat ik erover schreef begin juli, is de situatie wat gewijzigd. Onderstaand artikel geeft een overzicht.
Wat zijn Apenpokken
Monkeypox of Apenpokken (MPX) wordt veroorzaakt door het monkeypoxvirus (MPXV), dat behoort tot de familie van de orthopoxvirussen (waartoe ook het pokkenvirus behoort). Tot nu toe kwam de ziekte vooral voor in beboste delen van Centraal- en West-Afrika, met sporadisch gevallen in andere landen, gelinkt aan een reis naar deze gebieden. Sinds begin mei 2022 verspreidt de ziekte zich echter in Europa en daarbuiten, waarbij besmettingen vooral voorkomen bij mannen die seksuele contacten hebben met mannen, maar niet uitsluitend.
Hoe raakt men besmet
Om besmet te geraken door het apenpokkenvirus moet men nauw contact hebben met een besmettelijke of ziek persoon. Dit kan optreden door direct, intens en nauw lichamelijk contact, contact met huidletsels en overdracht via grote speekseldruppels, of contact met voorwerpen, kleding of linnengoed gebruikt door een besmet persoon. Mogelijk is er ook overdracht via de lucht (aerosoltransmissie over korte afstanden). Men volgt de wetenschappelijke research en adviezen daarover nauwlettend op.
De risicocontacten worden onderverdeeld in drie categorieën:
1. Zeer risicovolle contacten:
- Seksuele partner(s).
- Persoon of personen met langdurig huid-huidcontact terwijl de patiënt huiduitslag had.
2. Hoog risico contacten:
- Persoon of personen die in hetzelfde huishouden of een vergelijkbare omgeving wonen (bv. kamperen, overnachten enz.);
- Persoon of personen die kleding, beddengoed, gebruiksvoorwerpen enz. delen, terwijl de patiënt uitslag had;
- Mensen die in de zorg werken en onbeschermd contact hebben met besmette personen.
3. Laag risico contacten:
- Alle andere contacten inclusief sociale interacties, collega's, personen die fitnessapparatuur delen enz.
Wat zijn de symptomen
Symptomen van apenpokken kunnen zijn:
- Koorts
- Hoofdpijn
- Spierpijn en rugpijn
- Gezwollen lymfeklieren
- Rillingen
- Uitputting
- Een uitslag die eruit kan zien als puistjes of blaren op het gezicht, in de mond en op andere delen van het lichaam, zoals de handen, voeten, borst, geslachtsdelen of anus.
De uitslag doorloopt verschillende stadia voordat deze volledig geneest. De ziekte duurt meestal twee tot vier weken. Soms krijgen mensen eerst uitslag, gevolgd door andere symptomen. Anderen ervaren alleen uitslag.
Figuur 1: Voorbeelden van uitslag. Bron: UK Health Security Agency.
Een persoon is vooral besmettelijk in de periode waarin er huidletsels zijn, maar het lijkt erop dat besmette mensen het virus ook kunnen overdragen in de dagen vóór het begin van de symptomen, via droplets. In afwachting van meer evidentie hierover wordt er uit voorzorg vanuit gegaan dat iemand besmettelijk is vanaf twee dagen voor de start van de eerste symptomen.
Wat is de situatie in België
Op 1 augustus 2022 werden er door de regionale overheden in totaal 482 bevestigde gevallen van Apenpokken gemeld in België. Het gaat om 261 gevallen in Vlaanderen (54%), 172 gevallen in Brussel (36%) en 49 gevallen in Wallonië (10%). De figuur hieronder geeft de verspreiding weer per regio, en over verloop van de tijd. Het meest recent gemelde geval waarvan informatie beschikbaar is, gaf aan symptomen te ervaren op 23 juli. Indien de datum van start van de symptomen ongekend is, wordt de datum van diagnose of van melding weergegeven.
Figuur 2: Aantal gevallen in België per regio in functie van de start van symptomen sedert 10 mei 2022.
Alle gevallen zijn mannen, tussen 16 en 71 jaar oud.
Informatie over de symptomen is gekend voor 425 personen (88%). Zo goed als alle patiënten (96%) vertoonden een huiduitslag, en 72% had ook algemene symptomen zoals koorts, algemeen onwel zijn, opgezwollen lymfeklieren … Huidletsels kwamen vooral anogenitaal voor (69%). Achtentwintig van de 423 personen (7%) waarvoor de informatie gekend is, werden gehospitaliseerd, 21 omwille van de behandeling (waarvan één persoon met een onderliggende immuunstoornis), twee personen omdat thuisisolatie niet mogelijk was, en vijf waarvoor de reden niet gekend was.
De wijze waarop het virus vermoedelijk werd overgedragen (informatie gekend voor 365 personen) was voornamelijk via seksueel contact tussen mannen (91%). Informatie over de vermoedelijke plaats of context van besmetting was gekend voor 343 personen. Seksueel contact in de privésfeer werd het vaakst genoemd (51%). Iets minder dan een vijfde (18%) nam deel aan een groot binnen- of buitenlands event waar men seksuele contacten had. Sekssauna’s of andere kleinschaligere plaatsen die seksuele contacten faciliteren, werden door 77 mannen (22%) geïdentificeerd. De aanwezigheid op een feestje of een andere activiteit zonder seksueel contact werd door 23 personen (6%) vermeld als de vermoedelijke plek van besmetting. In dit laatste geval gebeurde de overdracht mogelijk van persoon tot persoon door zeer nauw, maar niet-seksueel contact. Overdracht via druppels kan ook niet uitgesloten worden. Een limitatie bij het verzamelen en de interpretatie van deze gegevens is dat het om zeer gevoelige informatie gaat.
Wat zijn de preventiemaatregelen
Bij verzorgenden (verpleegkundigen, artsen etc.) die nauw contact hebben met iemand waarbij minstens een vermoeden is van besmetting, wordt aangeraden om een FFP2-masker te dragen, een gelaatsscherm of veiligheidsbril, handschoenen en eventueel een wegwerpschort.
Vaccinatie
België beschikt over een beperkte hoeveelheid Imvanex-vaccins (Modified Vaccine Ankara-MVA), van het Deense bedrijf Bavarian Nordic. Imvanex kan ook tegen apenpokken worden gebruikt. Begin juli heeft België 3.040 dosissen Jynneos® vaccin (de Amerikaanse versie van Imvanex®) ontvangen van de Europese Commissie. Een hoger aantal dosissen (30.000) wordt verwacht in het late najaar.
Gezien de huidige epidemiologische situatie en de beperkte beschikbaarheid van vaccins, was vaccinatie tot dusver voorbehouden voor gezondheidspersoneel na hoogrisicocontact met een persoon met een bevestigde infectie (principe van "post-exposure profylaxe"). Na een nieuw advies van de Risk Assessment Group (RAG) op 29 juli 2022 is deze richtlijn op 2 augustus aangepast. Naast profylactische vaccinatie na blootstelling, wordt ook een preventieve vaccinatie aangeboden voor bepaalde doelgroepen: personen die potentieel een groot aantal anderen kunnen besmetten, of die een zeer hoog risico hebben op een infectie.
Wat bij een risicocontact
Bij een hoog risicocontact moet men gedurende drie weken mogelijke symptomen bij zichzelf monitoren, en contacten met kinderen, zwangere vrouwen en immuun gecompromitteerde personen vermijden. Deze laatste twee doelgroepen komen in het geval van een hoogrisicocontact ook in aanmerking voor een preventieve vaccinatie. Bij symptomen moet men onmiddellijk telefonisch contact nemen met de huisarts.
Bij een zeer hoog risicocontact wordt aangeraden om gedurende drie weken een chirurgisch mondmasker te dragen bij alle contacten met andere mensen. Zij komen ook in aanmerking voor een preventieve vaccinatie. Werknemers die in contact komen met jonge kinderen (bv. in de kinderopvang), zwangere vrouwen of personen met een immuunstoornis, moeten drie weken in quarantaine gaan.
Wat bij een besmetting
De werknemer moet in isolatie blijven tot de huidletsels opgedroogd en genezen zijn, meestal is dit gedurende drie weken.
Het risico voor de algemene bevolking wordt vandaag als gering ingeschat, op basis van de huidige wetenschappelijke informatie. Op de werkvloer is er een mogelijk verhoogd risico bij verzorgenden (verpleegkundigen, artsen etc.). Zij krijgen een vaccinatie na een hoogrisicocontact.
Bronnen
Dit artikel is ook verschenen op Kluwer SenTRAL. Hier is ook een begeleidende Toolbox beschikbaar.