Een tijdje geleden heb ik een tekst opgesteld over werken bij warm weer, en op deze zwoele zomerdag is het wellicht hét moment om deze ook eens op mijn blog te plaatsen. Als je daar geen boodschap aan hebt, en liever weet hoe je de werkgever overhaalt om een korte werkbroek voor je aan te schaffen, verwijs ik naar een eerder blogartikel "kort van stof".
Weet je, de wetgeving over werken bij warm weer wordt chronisch geplaagd door een misverstand over de gebruikte begrippen. Het zit zo. De normen worden berekend op basis van de WBGT-index. WBGT staat voor "Wet Bulb Globe Temperature". Deze index drukt de gevoelswarmte uit. Met een vochtige globethermometer worden vier parameters bepaald. Naast de temperatuur worden ook de straling, luchtsnelheid en vochtigheidsgraad gemeten. Want een droge hitte met veel wind bvb. geeft veel minder hinder dan een drukkende, vochtige hitte met windstilte.
De wetgeving zegt bvb. dat je bij een WBGT-index van 31,5 en zwaar werk (van ca. 350 kcal/uur) 5 minuten mag werken, en dan een rusttijd van maar liefst 55 minuten moet inlassen! Haha, zegt de arbeider al handenwrijvend, het is nu 32°C in de schaduw, dus nu mag ik maximaal 5 minuten werken per uur! Ja maar neen, zegt de werkgever, de vochtige globethermometer geeft maar 26 aan. Waarop de arbeider kwaad zegt dat zijnen thermometer op geen orgel trekt, de werkgever met ontslag dreigt, de vakbond zich ermee gaat moeien en voor dat je het weet, de directie gegijzeld wordt in een vergaderruimte zonder airco.
Als er enkel een duidelijker onderscheid was tussen de luchttemperatuur en de WBGT-index, het zou veel ellende bespaard hebben. Maar bon, het is niet anders.
--
Werken bij warm weer
Op welke manier kan je als werkgever je werknemers beschermen tegen overmatige warmte? Warmte kan van klimatologische (de zon) of technologische (lampen, machines, ovens, ...) oorsprong zijn. In deze tekst bespreken we de warmte van klimatologische oorsprong.
De wetgever behandelt dit onderwerp in het ARAB Titel II Hoofdstuk III, Art 148 decies 2, punt 4.3.
1 Overmatige warmte
1.1 De normen
Wanneer is de temperatuur nadelig voor de gezondheid van de werknemers? Het ARAB vertelt ons welke normen je moet hanteren.
Er is sprake van overmatige warmte wanneer de maximumtemperatuur uit onderstaande tabel overschreden wordt. Deze is afhankelijk van het soort werk dat werknemers uitvoeren. Het gaat om de temperatuur gemeten op de effectieve werkplaats, niet de buitentemperatuur.
1.2 De WBGT-index
De maximumwaarden in bovenstaande tabel betreffen de gevoelswarmte, uitgedrukt als WBGT-index. WBGT staat voor “Wet Bulb Globe Temperature”.
Er is een onderscheid tussen gewone warmte, vochtige warmte en stralingswarmte. De WBGT-index, ook de effectieve temperatuur geheten, mag niet verward worden met de gewone luchttemperatuur. De waarden van de WBGT-index liggen lager.
Een gewone thermometer is niet geschikt om de WBGT-index te bepalen. Je hebt hiervoor een vochtige globethermometer nodig. Die meet de gevoelswarmte op basis van zowel de temperatuur als de straling, luchtsnelheid en vochtigheidsgraad.
1.3 De betekenis
Deze maximale WBGT-waarden geven geen comfortgrens aan, maar de grens waarboven zich ernstige of eventueel zelfs levensbedreigende gezondheidsproblemen kunnen voordoen. Je kunt dus hinder ondervinden zonder dat de maximale waarden overschreden worden. De WBGT-waarden houden bovendien geen rekening met de verschillen tussen mensen en liggen bijgevolg voor sommige werknemers te hoog. Je blijft dus best zo ver mogelijk onder de maximale waarden.
2 Verplichte maatregelen
2.1 Bescherm tegen de zon
In eerste instantie moet je de werknemers beschermen tegen rechtstreekse zonnestraling. Dit kan d.m.v. het ter beschikking stellen van beschermingsmiddelen zoals een hoofddeksel, zonnescherm, zonnecrème, schaduwruimte, …
2.2 Voorzie dranken
Op advies van de arbeidsgeneesheer moet je dranken verstrekken. Deze moeten aan een aantal voorwaarden voldoen. Best voorzie je water of ongesuikerde niet- koolzuurhoudende dranken. De drank moet voldoende minerale zouten bevatten. Kraantjeswater of flessenwater voldoen ruimschoots aan deze voorwaarden, maar koude thee, thee met citroen of aangelengd fruitsap zijn goede alternatieven. Vermijd melk, puur fruitsap of licht alcoholische dranken. Alcoholische dranken met een gehalte van meer dan 6% zijn verboden. De drank moet koel zijn, maar niet echt ijsgekoeld. Best is een temperatuur van 10 à 15 °C. Informeer je werknemers dat ze regelmatig - om de 20 minuten - drinken, maar met kleine hoeveelheden (max. 150 ml).
Opgelet: te koude dranken, koolzuurhoudende dranken en grote hoeveelheden kunnen maaglast geven. En gesuikerde dranken geven aanleiding tot overgewicht of vetzucht.
2.3 Installeer kunstmatige ventilatie
Bij een hittegolf krijg je twee dagen de tijd om kunstmatige ventilatie te installeren. Blijft de overmatige warmte na die periode voortduren, dan moet je overstappen op een systeem van werken met verplichte rusttijden.
2.4 Stel rusttijden in
Als bovenstaande maatregelen onmogelijk of niet voldoende zijn, moet je de duur van de blootstelling aan de warmte inkorten. Dit betekent dat je de werktijden met bijkomende rusttijden moet afwisselen. De duur en de frequentie daarvan verschillen naargelang de aard van het werk.
3 Preventie
Wacht niet met het nemen van maatregelen. Evalueer al vooraf de risico’s van de te verwachten overmatige warmte. Dan kun je tijdig een reeks van preventieve maatregelen plannen.
3.1 Overleg
Je moet de problemen bij overschrijding van de maximumtemperaturen bespreken met het comité voor preventie en bescherming op het werk of, bij afwezigheid daarvan, met de vakbondsafvaardiging.
3.2 Volg het weer op de voet
Luister regelmatig naar het weerbericht. Wanneer warm weer voorspeld wordt, kun je tijdig de nodige maatregelen nemen.
3.3 Zorg voor drankvoorziening
Je kunt kort bij de werkposten waterfonteintjes installeren. Deze moeten dan wel regelmatig onderhouden worden. Of je kunt wegwerpbekertjes en flessen met gekoeld mineraalwater voorzien.
3.4 Pas het werkrooster aan
Organiseer de werkzaamheden in functie van de weersomstandigheden. Zo kan je zwaar werk op de meest frisse tijdstippen van de dag laten plaatsvinden, en/of het werkrooster aanpassen. De warmste tijdstippen van de dag liggen tussen 12u en 16u, met een piek rond 14u.
3.5 Pas het werk aan
Tracht de fysieke belasting van het werk te verminderen. Misschien kun je bepaalde werkzaamheden uitstellen tot na een hittegolf; in België blijft die doorgaans toch niet zo lang duren. En een aantal activiteiten kunnen misschien met tilhulpen uitgevoerd worden.
3.6 Pas de werkkledij aan
Bij warm weer voorzie je best luchtige, goed ademende werkkledij. Witte T-shirts reflecteren veel meer het zonlicht dan donkere kleding. Laat je werknemers echter niet in ontbloot bovenlijf werken. De zonnestraling zal sneller leiden tot oververhitting, en de UV-straling leidt bovendien op termijn tot huidkanker.
3.7 Informeer je werknemers
Leer hen tekenen van ongemak en slapte te herkennen. Een aantal symptomen van hitteslag zijn verhoogde hartslag, duizeligheid, darmkrampen en overmatig zweten. Ze moeten het werk stoppen en koelte opzoeken indien deze symptomen optreden.
3.8 Verbeter de luchttemperatuur en de luchtvochtigheidsgraad
Beperk warmte van buiten: sluit overdag alle ramen en deuren, en laat de zonnewering of rolluiken neer. Beperk warmteafgifte binnen: isoleer warme oppervlakken, vang warme en vochtige dampen op, en herstel lekken in water- en stoomleidingen.
3.9 Vermijd warmtestraling
Aan het weer kan je niet veel veranderen. Maar misschien kun je wat doen aan bijkomende technologische warmteproductie. Je kunt schermen met reflecterend aluminium plaatsen tussen de warmtebronnen en de blootgestelde werknemers. Witte of aluminiumhoudende verf kan de warmteafgifte van verhitte oppervlakten verbeteren.
3.10 Verlucht de werkplaats
Open alle deuren en ramen, om de frisse buitenlucht binnen te brengen. Dit doe je best ’s morgens, tussen 4u en 6u. Let op bij het plaatsen van ventilatoren. Wanneer ze gericht zijn op het gezicht of de nek geven ze wel een verfrissend gevoel, maar na enige tijd leiden ze tot spierpijn.
Weet je, de wetgeving over werken bij warm weer wordt chronisch geplaagd door een misverstand over de gebruikte begrippen. Het zit zo. De normen worden berekend op basis van de WBGT-index. WBGT staat voor "Wet Bulb Globe Temperature". Deze index drukt de gevoelswarmte uit. Met een vochtige globethermometer worden vier parameters bepaald. Naast de temperatuur worden ook de straling, luchtsnelheid en vochtigheidsgraad gemeten. Want een droge hitte met veel wind bvb. geeft veel minder hinder dan een drukkende, vochtige hitte met windstilte.
De wetgeving zegt bvb. dat je bij een WBGT-index van 31,5 en zwaar werk (van ca. 350 kcal/uur) 5 minuten mag werken, en dan een rusttijd van maar liefst 55 minuten moet inlassen! Haha, zegt de arbeider al handenwrijvend, het is nu 32°C in de schaduw, dus nu mag ik maximaal 5 minuten werken per uur! Ja maar neen, zegt de werkgever, de vochtige globethermometer geeft maar 26 aan. Waarop de arbeider kwaad zegt dat zijnen thermometer op geen orgel trekt, de werkgever met ontslag dreigt, de vakbond zich ermee gaat moeien en voor dat je het weet, de directie gegijzeld wordt in een vergaderruimte zonder airco.
Als er enkel een duidelijker onderscheid was tussen de luchttemperatuur en de WBGT-index, het zou veel ellende bespaard hebben. Maar bon, het is niet anders.
--
Werken bij warm weer
Op welke manier kan je als werkgever je werknemers beschermen tegen overmatige warmte? Warmte kan van klimatologische (de zon) of technologische (lampen, machines, ovens, ...) oorsprong zijn. In deze tekst bespreken we de warmte van klimatologische oorsprong.
De wetgever behandelt dit onderwerp in het ARAB Titel II Hoofdstuk III, Art 148 decies 2, punt 4.3.
1 Overmatige warmte
1.1 De normen
Wanneer is de temperatuur nadelig voor de gezondheid van de werknemers? Het ARAB vertelt ons welke normen je moet hanteren.
Er is sprake van overmatige warmte wanneer de maximumtemperatuur uit onderstaande tabel overschreden wordt. Deze is afhankelijk van het soort werk dat werknemers uitvoeren. Het gaat om de temperatuur gemeten op de effectieve werkplaats, niet de buitentemperatuur.
| Soort werk | Voorbeeld | Calorieverbruik (kcal) per uur | Maximum WBGT |
| Zeer licht werk | Beeldschermwerk | 90 | 30 |
| Licht werk | Handenarbeid aan een tafel | 150 | 30 |
| Halfzwaar werk | Staande arbeid | 250 | 26,7 |
| Zwaar werk | Grondwerken | 350 | 25 |
1.2 De WBGT-index
De maximumwaarden in bovenstaande tabel betreffen de gevoelswarmte, uitgedrukt als WBGT-index. WBGT staat voor “Wet Bulb Globe Temperature”.
Er is een onderscheid tussen gewone warmte, vochtige warmte en stralingswarmte. De WBGT-index, ook de effectieve temperatuur geheten, mag niet verward worden met de gewone luchttemperatuur. De waarden van de WBGT-index liggen lager.
Een gewone thermometer is niet geschikt om de WBGT-index te bepalen. Je hebt hiervoor een vochtige globethermometer nodig. Die meet de gevoelswarmte op basis van zowel de temperatuur als de straling, luchtsnelheid en vochtigheidsgraad.
1.3 De betekenis
Deze maximale WBGT-waarden geven geen comfortgrens aan, maar de grens waarboven zich ernstige of eventueel zelfs levensbedreigende gezondheidsproblemen kunnen voordoen. Je kunt dus hinder ondervinden zonder dat de maximale waarden overschreden worden. De WBGT-waarden houden bovendien geen rekening met de verschillen tussen mensen en liggen bijgevolg voor sommige werknemers te hoog. Je blijft dus best zo ver mogelijk onder de maximale waarden.
2 Verplichte maatregelen
2.1 Bescherm tegen de zon
In eerste instantie moet je de werknemers beschermen tegen rechtstreekse zonnestraling. Dit kan d.m.v. het ter beschikking stellen van beschermingsmiddelen zoals een hoofddeksel, zonnescherm, zonnecrème, schaduwruimte, …
2.2 Voorzie dranken
Op advies van de arbeidsgeneesheer moet je dranken verstrekken. Deze moeten aan een aantal voorwaarden voldoen. Best voorzie je water of ongesuikerde niet- koolzuurhoudende dranken. De drank moet voldoende minerale zouten bevatten. Kraantjeswater of flessenwater voldoen ruimschoots aan deze voorwaarden, maar koude thee, thee met citroen of aangelengd fruitsap zijn goede alternatieven. Vermijd melk, puur fruitsap of licht alcoholische dranken. Alcoholische dranken met een gehalte van meer dan 6% zijn verboden. De drank moet koel zijn, maar niet echt ijsgekoeld. Best is een temperatuur van 10 à 15 °C. Informeer je werknemers dat ze regelmatig - om de 20 minuten - drinken, maar met kleine hoeveelheden (max. 150 ml).
Opgelet: te koude dranken, koolzuurhoudende dranken en grote hoeveelheden kunnen maaglast geven. En gesuikerde dranken geven aanleiding tot overgewicht of vetzucht.
2.3 Installeer kunstmatige ventilatie
Bij een hittegolf krijg je twee dagen de tijd om kunstmatige ventilatie te installeren. Blijft de overmatige warmte na die periode voortduren, dan moet je overstappen op een systeem van werken met verplichte rusttijden.
2.4 Stel rusttijden in
Als bovenstaande maatregelen onmogelijk of niet voldoende zijn, moet je de duur van de blootstelling aan de warmte inkorten. Dit betekent dat je de werktijden met bijkomende rusttijden moet afwisselen. De duur en de frequentie daarvan verschillen naargelang de aard van het werk.
| WBGT bij licht werk | WBGT bij halfzwaar werk | WBGT bij zwaar werk | Werkduur (min.) | Rusttijd (min.) |
| 30,1 | 26,8 | 25,1 | 110 | 10 |
| 30,4 | 27,5 | 25,5 | 100 | 20 |
| 30,6 | 28,0 | 25,9 | 45 | 15 |
| 30,9 | 28,5 | 26,6 | 40 | 20 |
| 31,2 | 29,0 | 27,3 | 35 | 25 |
| 31,5 | 29,5 | 28,0 | 30 | 30 |
| 31,8 | 29,8 | 28,7 | 25 | 35 |
| 32,1 | 31,1 | 29,4 | 20 | 40 |
| 32,4 | 31,4 | 30,1 | 15 | 45 |
| 32,7 | 31,7 | 30,8 | 10 | 50 |
| 33,0 | 32,0 | 31,5 | 5 | 55 |
3 Preventie
Wacht niet met het nemen van maatregelen. Evalueer al vooraf de risico’s van de te verwachten overmatige warmte. Dan kun je tijdig een reeks van preventieve maatregelen plannen.
3.1 Overleg
Je moet de problemen bij overschrijding van de maximumtemperaturen bespreken met het comité voor preventie en bescherming op het werk of, bij afwezigheid daarvan, met de vakbondsafvaardiging.
3.2 Volg het weer op de voet
Luister regelmatig naar het weerbericht. Wanneer warm weer voorspeld wordt, kun je tijdig de nodige maatregelen nemen.
3.3 Zorg voor drankvoorziening
Je kunt kort bij de werkposten waterfonteintjes installeren. Deze moeten dan wel regelmatig onderhouden worden. Of je kunt wegwerpbekertjes en flessen met gekoeld mineraalwater voorzien.
3.4 Pas het werkrooster aan
Organiseer de werkzaamheden in functie van de weersomstandigheden. Zo kan je zwaar werk op de meest frisse tijdstippen van de dag laten plaatsvinden, en/of het werkrooster aanpassen. De warmste tijdstippen van de dag liggen tussen 12u en 16u, met een piek rond 14u.
3.5 Pas het werk aan
Tracht de fysieke belasting van het werk te verminderen. Misschien kun je bepaalde werkzaamheden uitstellen tot na een hittegolf; in België blijft die doorgaans toch niet zo lang duren. En een aantal activiteiten kunnen misschien met tilhulpen uitgevoerd worden.
3.6 Pas de werkkledij aan
Bij warm weer voorzie je best luchtige, goed ademende werkkledij. Witte T-shirts reflecteren veel meer het zonlicht dan donkere kleding. Laat je werknemers echter niet in ontbloot bovenlijf werken. De zonnestraling zal sneller leiden tot oververhitting, en de UV-straling leidt bovendien op termijn tot huidkanker.
3.7 Informeer je werknemers
Leer hen tekenen van ongemak en slapte te herkennen. Een aantal symptomen van hitteslag zijn verhoogde hartslag, duizeligheid, darmkrampen en overmatig zweten. Ze moeten het werk stoppen en koelte opzoeken indien deze symptomen optreden.
3.8 Verbeter de luchttemperatuur en de luchtvochtigheidsgraad
Beperk warmte van buiten: sluit overdag alle ramen en deuren, en laat de zonnewering of rolluiken neer. Beperk warmteafgifte binnen: isoleer warme oppervlakken, vang warme en vochtige dampen op, en herstel lekken in water- en stoomleidingen.
3.9 Vermijd warmtestraling
Aan het weer kan je niet veel veranderen. Maar misschien kun je wat doen aan bijkomende technologische warmteproductie. Je kunt schermen met reflecterend aluminium plaatsen tussen de warmtebronnen en de blootgestelde werknemers. Witte of aluminiumhoudende verf kan de warmteafgifte van verhitte oppervlakten verbeteren.
3.10 Verlucht de werkplaats
Open alle deuren en ramen, om de frisse buitenlucht binnen te brengen. Dit doe je best ’s morgens, tussen 4u en 6u. Let op bij het plaatsen van ventilatoren. Wanneer ze gericht zijn op het gezicht of de nek geven ze wel een verfrissend gevoel, maar na enige tijd leiden ze tot spierpijn.