Doorgaan naar hoofdcontent

Nikkel

Een draft van dit artikel had ik al een tijdje in mijn schuif liggen. Even afgewerkt.

Nikkel is alomtegenwoordig. Het zit in je voeding en in je drinkwater. Het is een belangrijk bestanddeel van roestvrij staal en het zit eveneens verwerkt in de Euromunten van 1 en 2 Euro.
In kleine hoeveelheden is nikkel van essentieel belang, maar wanneer de opgenomen hoeveelheid te groot is, kan het een gevaar zijn voor je gezondheid.
 
 

Gezondheidseffecten

Het bekendste nadelige gezondheidseffect van blootstelling aan nikkel zijn de allergische huiduitslag bij contact met juwelen, knopen en munten.
Een opname van te grote hoeveelheden nikkel kan evenwel ook de volgende gevolgen hebben:
  • Een verhoogde kans op de ontwikkeling van longkanker, neuskanker, strottenhoofdkanker en prostaatkanker, voornamelijk bij inademing van nikkel
  • Misselijkheid en duizeligheid treden op na de blootstelling aan nikkelgas
  • Longembolie
  • Uitvallen van de ademhaling
  • Geboorteafwijkingen
  • Astma en chronische bronchitis
  • Hartstoornissen

Nikkeldampen irriteren het ademhalingsstelsel en kunnen longontsteking veroorzaken. Blootstelling aan nikkelverbindingen kan leiden tot de ontwikkeling van een vorm van dermatitis die bekend staat als "nikkeljeuk" in overgevoelige mensen. Zodra iemand gevoelig is voor nikkel zal dit niet veranderen.

Nikkel en verschillende nikkel verbindingen zijn door het National Toxicology Program (NTP) aangewezen als zeer waarschijnlijk carcinogeen. Het International Agency for Research on Cancer (IARC) heeft nikkel verbindingen in groep 1 geplaatst (er is voldoende bewijs dat nikkel humaan carcinogeen is) en nikkel in groep 2B (is mogelijk humaan carcinogeen). OSHA geeft aan dat nikkel niet carcinogeen is. De ACGIH bevestigt wel dat nikkel humaan carcinogeen is.
 

Voorkomen en gebruik

Voeding

Nikkel vind je in de meeste voedingsmiddelen terug. Producten met een hoog nikkelgehalte zijn cacao en chocolade, drop, noten, volkoren producten en peulvruchten, waaronder pinda's en sojabonen en -scheuten.
Nikkel komt ook in kleinere hoeveelheden voor in groente, met concentraties die afhankelijk zijn van het nikkelgehalte in de grond.
Nikkel kan ook uit metalen waterleidingen in het drinkwater terechtkomen.

Industrie

Nikkel wordt op industrieel vlak voornamelijk gebruikt bij de productie van roestvrij staal (inox).
Het is ook een bestanddeel van allerlei legeringen waaronder hastelloy, incoloy en inconel.
Hiernaast komt het voor in oplaadbare nikkel-cadmium of nikkel-metaalhydride batterijen, in de 1- en 2-Euromunten en als katalysator (het zogenaamde "Raneynikkel") voor de verharding en ontzwaveling van aardolie.

Grenswaarden

Metingen extern

Het WHO heeft een richtwaarde van 0,07 mg/l opgesteld voor nikkel in drinkwater. In de EU echter geldt een grenswaarde van 0,02 mg/l.

Voor een evaluatie van de externe beroepsblootstelling wordt er een onderscheid gemaakt tussen metallisch nikkel, oplosbare anorganische nikkelverbindingen en nikkelcarbonyl. De grenswaarden verschillen nogal, afhankelijk van aan wie je het vraagt:
  • de ACGIH met hun Treshold Limit value (TLV) 8-uur tijdsgemiddelde (8-u TWA)
  • de NIOSH met hun Recommended Exposure Limir (REL) 10-uur tijdsgemiddelde (10-u TWA), of
  • de OSHA met hun Permissible Exposure Limit (PEL)
Samengevat:
  • Metallisch nikkel: TLV 1,5 mg/m³, REL 0,015 mg/m³, PEL 1 mg/ml
  • Oplosbare anorganische nikkelverbindingen: TLV 0,1 mg/m³, PEL 1 mg/m³
  • Nikkelcarbonyl: TLV 0,05 ppm, REL 0,001 ppm, PEL 0,007 mg/m³

Metingen intern

Nikkel kun je makkelijk meten in de urine. Deze evaluatie van de interne concentraties geeft ook een betere weergave van de effectieve blootstelling.
De grenswaarde voor niet-beroepsmatig blootgestelde volwassenen bedraagt 2 µg/g creatinine.
Beroepsmatige grenswaarden zijn
  • de Exposure equivalents for carcinogenic materials (EKA): 45 µg/l
  • de Finse Occupational Exposure Limit (F-OEL): 76 µg/l
  • de Maximal Permissible Value (MPV): 30 µg/g creatinine


Nog even voor alle duidelijkheid, want zelfs bij collega's preventieadviseurs geeft dit soms misverstanden. Wanneer we een screening doen van werknemers met beroepsmatig contact aan een bepaalde stof, dan is het niet erg dat de waarden die van niet-beroepsmatig blootgestelden overschrijden; dat is zelfs te verwachten. Een nulblootstelling is quasi nooit haalbaar. Maar zolang men onder de grenswaarden voor beroepsmatig blootgestelde werknemers blijft, is er op zich geen probleem.

Populaire posts van deze blog

Jicht en jus (d'orange)

Recent heb ik gelezen dat softdrinks een jichtopstoot kunnen veroorzaken! Drinken van twee gesuikerde softdrinks per dag zou de kans op een jichtopstoot met 85% doen stijgen. Het vruchtsuiker (fructose) is verantwoordelijk voor dit verhoogd risico, dieetdranken geven geen probleem. Ook andere producten die fructose bevatten (fruitsappen, appels en sinaasappels) geven een verhoogde kans op jicht!? Kijk, dat is dus nieuw voor mij. In alle overzichtslijstjes voor jichtlijders vind je net terug dat je fruit naar believen mag nuttigen. Snoepjes die fructose bevatten moet je dan weer vermijden. Ja, het wordt soms verwarrend. Jicht is een reumatische aandoening. Ze is al heel lang geleden beschreven.  De Griekse geneesheer Hippocrates had het er 25 eeuwen geleden al over. Men dacht wel altijd dat jicht een gevolg was van een overdaad aan alcohol en rijkelijke maaltijden. De jichtlijder kreeg alle schuld voor zijn ziekte in de schoenen geschoven. Maar het is een te hoog urinezuurgehal

Cyanide

En nog eens een strikt arbeidsgeneeskundig blogartikel. Een van de aan mij toegewezen bedrijven heeft informatie gevraagd over cyanides. Redelijk gespecialiseerde informatie wellicht, maar relevant voor bedrijven die met blauwzuur werken. En om collega's arbeidsgeneesheren en preventieadviseurs het opzoekwerk te besparen, maak ik de tekst ook maar publiek. --- CYANIDE 1. Fysische en chemische eigenschappen HCN Heerlijk verfrissend... eh, ruik ik amandelen? HCN is een kleurloze vloeistof of kleurloos gas met de karakteristieke geur van bittere amandelen. HCN gas en vloeistof zijn mengbaar met water en oplosbaar in ethanol en ether. Het kook- en smeltpunt van HCN zijn respectievelijk 25,70°C en -13,24°C. HCN wordt gebruikt als ontsmettings- of desinfectiemiddel, of in chemische syntheses. NaCN en KCN De zouten NaCN en KCN zijn witte, kristallijne vaste stoffen met een lichte amandelgeur. Het smeltpunt van NaCN is 560°C en van KCN 620-635°C. KCN is goed oplosbaar i

Moderne lotusvoeten

Vandaag verscheen een artikel op VRT NWS , dat schoenen met hoge hakken (voorlopig) lijken te hebben afgedaan. Nu kan ik eindelijk een tekst die ik al sinds begin 2020 als "draft" heb staan, publiceren! Wanneer we lezen over de praktijk van het voetinbinden in het oude China, gruwelen we van zulke barbaarse martelpraktijken. Hoe heeft een schoonheidsideaal ooit in zulke mate kunnen ontsporen? Nochtans bezondigen wij ons aan gelijkaardige praktijken, alleen is het moeilijker om zulke dingen objectief te beoordelen, wanneer je zelf in die cultuur verweven zit. Voetinbinden Ik ga dit cultureel gegeven toch even kaderen. De praktijk van voetinbinden heeft zich in China ontwikkeld tijdens de Tang-dynastie (618-907 na Chr.). Het hield in dat men bij jonge meisjes de voeten omzwachtelde. De vier kleine tenen werden naar binnen geplooid en braken uiteindelijk vanzelf. De grote teen bleef recht. Het resultaat was een "lotusvoetje". Dit gold als een teken van wels