"Werknemers worden empowered!" verzekert de consultant me. Ik zit in een workshop over de evolutie van de arbeidsmarkt. "De arbeidsmarkt fragmenteert. Werknemers werken niet meer voor één werkgever, maar krijgen meer autonomie en kunnen zelf bepalen voor wie ze werken, hoeveel en wanneer."
Ook op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid Arbeid en Sociaal Overleg staat dat met de wet Peeters betreffende Werkbaar en Wendbaar Werk een verbetering van de arbeidsomstandigheden wordt bereikt. De werknemer kan zijn arbeidstijd beter beheren en heeft een grotere autonomie bij de organisatie ervan.
Glijdende uurroosters en loopbaansparen laten de werknemer toe om meer vat te hebben op zijn werk en om zijn inspanningen beter te spreiden om het professioneel leven en het gezinsleven te verzoenen.
Een dergelijke "wet Peeters" is sowieso onvermijdelijk. Een recente analyse van Eurofound, de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden, toont een evolutie naar meer flexwerk in gans Europa. Als we niet meedoen blijven we achter, met alle economische gevolgen van dien. Dit is bijvoorbeeld al te zien in de e-commerce, waar de Nederlanders met bol.com, Coolblue en consoorten onze markt verdringen. De wet Peeters, met meer flexibiliteit naar nachtwerk in deze sector, is een antwoord hierop.
De toegenomen flexibiliteit voor uitzendarbeid is ook goed nieuws voor de werkgever die door de digitalisering enkel nog kan blijven opboksen via een optimale wendbaarheid.
Maar eerlijk gezegd baart dit alles me zorgen. Ik moet denken aan de Rode Koningin in Lewis Carroll's Through the Looking Glass. Zoals ze tegen Alice zegt: "It takes all the running you can do, to keep in the same place." En of deze steeds sneller wordende rat race zo goed zal zijn voor het welzijn van de werknemers?
Het empowerment van de werknemers zal wellicht vooral het geval zijn voor hoogopgeleide en goed betaalde consultants. Maar zal dit ook gelden voor bijvoorbeeld de kassierster of de ober? Zal het daar niet eerder de werkgever zijn die zal bepalen wanneer het flexwerk wordt gepresteerd? Met glijdende uurroosters die vlotjes wegglijden van de daluren, en uren die (moeten) worden gepresteerd wanneer het druk is, en gerecupereerd wanneer de werkgever minder werk kan aanbieden?
Prof. Godderis waarschuwde recent nog dat de grenzen voor de uitzondering op nachtwerk afgetast en overschreden worden omwille van vooral economische redenen, zonder rekening te houden met de gevolgen van nachtwerk op onze gezondheid.
Het rapport van Eurofound toont aan dat voltijdse functies sedert de financiële crisis van 2008 stelselmatig vervangen worden door deeltijdse functies, voornamelijk in de slechtst betaalde jobs. Niet onmiddellijk waar je de meest empowered werknemers terugvindt. De auteurs van het rapport geven zelf aan dat deze overgang weinig waarschijnlijk een vrije keuze van de werknemers zelf is geweest.
Deze wellicht structurele achteruitgang van voltijds, vast werk is een zorgelijke evolutie. Als deze trend wortel schiet, wat waarschijnlijk is, kan de arbeidsmarkt worden verdeeld tussen werknemers die werkzekerheid, carrièrevooruitzichten en een voltijdverdiencapaciteit genieten, en anderen met onzekerheid, lage lonen en sociale onbeweeglijkheid.
Een oplossing hiervoor kunnen we niet vinden in België alleen. Dus hopelijk kiest men op Europees niveau voor een duurzaam beleid dat het welzijn van haar burgers zal beschermen.
Dit artikel is op 19 juni 2018 verschenen als column in de Artsenkrant.