Onlangs zat ik in een overleg van de Werkgroep Onderwijs* met
de interne preventieadviseurs van de verschillende onderwijskoepels, en het
kwam ter sprake dat kleuterleidsters met een zwangerschapswens eigenlijk best
op voorhand een bloedafname zouden laten uitvoeren, om na te kijken of ze wel
beschermd zijn tegen de gevaarlijkste infectieziekten. Maar eigenlijk geldt dat
voor alle vrouwen. Een kort overzicht.
Tijdens de zwangerschap zijn er een aantal infectieziekten
die een risico inhouden voor het ongeboren kind. Sommige werknemers hebben een beroepsmatig
verhoogd risico op besmetting. Ben je niet beschermd? Dan moet je tijdens de
zwangerschap uit dit risico verwijderd worden, conform het KB Moederschapsbescherming.
De werkgever is hier niet altijd mee opgezet; het
werkrooster moet stante pede helemaal omgegooid worden. Kan geen aangepast of
ander werk voorzien worden? Dan wordt de werkneemster tijdelijk geschorst. Geen
andere optie; dit advies van de arbeidsarts is absoluut dwingend.
Ook vervelend voor de werknemer. Ja, uiteraard is het wel
leuk dat 90% (of 100% bij vastbenoemde leerkrachten) van je loon gedurende de
verdere zwangerschap gewoon verder wordt uitbetaald. Maar je kunt niet langer
blijven doorwerken en je postnatale rust opsparen. Automatisch ben je acht weken kwijt,
die je dus vóór de bevalling hebt moeten opnemen. Bovendien is er nog steeds
het feit dat je niet immuun bent! Je beroepsrisico valt dan wel weg, maar je kunt
nog steeds besmet worden via een andere route. Door je eerste kind
bijvoorbeeld, of wanneer je boodschappen gaat doen.
Bloedafname
Voor verschillende aandoeningen kun je jezelf preventief inenten, maar niet eenmaal dat je zwanger bent. En vaak is het dan pas dat je je gynaecoloog of behandelend arts hierover contacteert; te laat! Dus heb je een zwangerschapswens? Laat dan nu al een bloedafname uitvoeren, en kijk welke spuitjes je preventief kunt laten zetten.
Varicella
Quasi iedereen die in België is geboren en getogen, heeft
dit in haar jeugd wel doorgemaakt: de waterpokken. Eenmaal gehad, ben je levenslang
beschermd. Behoor je toch tot de minder dan twee percent die hiervan
gevrijwaard is gebleven? Laat dan een spuitje zetten. Provarivax of Varilrix.
Maar dus wel vóór dat je zwanger wordt; het vaccin bevat het levend virus, verzwakt
maar alleszins theoretisch mogelijk schadelijk wanneer gegeven tijdens de
zwangerschap.
Mazelen, bof, rubella
Het MMR-vaccin heb je normaal al twee maal gehad; eenmaal
toen je 12 maanden oud was, en een herhalingsvaccin rond de leeftijd van 10
jaar. Het beschermt tegen mazelen, bof en rubella. Blijkt uit een bloedafname
dat je deze toch niet gehad hebt, of onvoldoende beschermt bent? Laat dan twee herhalingsspuitjes zetten van M.M.R. VaxPro of
Priorix. Ook hier weer opgelet, het bevat levend verzwakte virussen, dus doe
het vóór je zwanger wordt.
Hepatitis B
Hier heb je in feite maar enkel risico op bij bloedcontact.
Dus heb je geen beroepsmatig risico? Dan is dit niet nodig. Indien wel, dan is
het zeker aangewezen om dit te laten bepalen, als je dat al niet hebt laten
doen**.
Dit vaccin bevat geen levend virus, enkel eiwitten. Dus heb
je onvoldoende antistoffen en een hoog beroepsmatig risico? Dan kun je tijdens de zwangerschap nog
een extra spuitje laten zetten; Engerix-B, Fendrix of Hbvaxpro.
Toxoplasmose
Als je bijvoorbeeld toezicht moet houden op een school met
een zandbak in de openlucht, dan laat je ook dit best nakijken. Ook wanneer je thuis
een zandbak hebt, of een kat. Het zijn namelijk deze beestjes die via hun urine
de pathogeen overbrengen.
Toxoplasmose negatief? Er is geen vaccin, dus blijf van alle
zandbakken weg, was zorgvuldig alle rauwe groenten voordat je ze eet, en
vermijd katten.
CMV
Ik zet het bij de lijst omdat ik anders waarschijnlijk
hierover opmerkingen zou krijgen, maar eigenlijk maakt het niet zoveel uit of
je nu positief of negatief test op cytomegalievirus. Want er bestaan
verschillende serotypen, dus zelfs een positieve test garandeert geen absolute
bescherming. Er is een vaccin in onderzoeksfase, maar dat werkt nog niet
optimaal. Dus het enige dat je kunt doen, is tijdens de zwangerschap blootstelling
aan (heel) jonge kinderen vermijden. Vooral in kinderdagverblijven is er een
beroepsmatig risico. Bij iets oudere kinderen (vanaf kleuterklas) valt het risico wel mee. Zorgvuldig handen wassen na contact met lichaamsvochten
van kinderen (zoals speeksel en urine) is dan wel de boodschap.
Algemeen
Ja, als je dan toch laat prikken, dan kan de arts
onmiddellijk ook een algemeen bloedbilan bepalen. Doorgaans doen ze dit
automatisch al, maar voor alle zekerheid vermeld ik het hier ook nog maar eens:
- Complet formule (aantal en uitzicht rode bloedcellen, aantal en types witte bloedcellen)
- Vitamines (vnl. B12-gehalte, maar mogelijk ook andere)
- Mineralen (ijzer, calcium, jodium, …)
Hiernaast zijn er nog een aantal aanbevolen vaccins tijdens de zwangerschap, zoals Boostrix (het combinatievaccin tegen kinkhoest, tetanus en difterie) en het influenzavaccin (tegen griep); en specifieke vaccins als je een reis plant naar risicovolle gebieden; maar een overzicht hiervan zou voor dit blogartikel wat te ver gaan. Deze specifieke situaties kun je met je gynaecoloog bespreken, of raadplegen op de website van het Instituut voor Tropische Geneeskunde. Hun brochure over reizen en zwangerschap kun je hier vinden.
Zwanger zijn is toch wel een big deal. Een klein risico op een negatieve outcome, wanneer het toch voorvalt, heeft een heel grote impact op je kleintje. Dus best bereid je je goed voor; een bloedafname met indien nodig een extra spuitje en wat supplementen is toch niet zo veel gevraagd?
* In maart 2018 is vanuit Co-prev (de overkoepelende dienst
voor de externe preventiediensten in België) de werkgroep Onderwijs opgericht.
Dit om te komen tot een gestandaardiseerde risicoanalyse per functie voor gans
het Nederlandstalig onderwijs in België. Dit is nodig, omdat er nu niet echt
een uniformiteit bestaat, met verschillende risico’s per functie niet enkel
tussen de scholenkoepels, maar ook tussen de externe diensten, soms zelfs adviezen
die kunnen afwijken van arts tot arts. Ik maak deel uit van deze werkgroep,
maar ze wordt inhoudelijk getrokken door dr. David Giuliani. Hij is echt
een expert ter zake met 400 scholen onder zijn hoede, en begeesterd door het
onderwerp. Er wordt ook zeer waardevolle input gegeven door de voorzitster van de
werkgroep dr. An Bogaert en de overige leden dr. Yves Rasquin en dr. Nico
Cornelis. Co-prev’s ir. Geert De Smet ten slotte geeft ook nog de kijk als arbeidshygiënist. Door hen allen voel ik me behoorlijk overbodig :-D maar
waar mogelijk draag ik ook mijn steentje bij.
** Eigenlijk vind ik het onbegrijpelijk dat dit niet standaard wordt uitgevoerd, een maand na afronden van de vaccinatiereeks. Want een titer van 10 mIU/mL of meer in het bloed bewijst levenslange immuniteit. Maar wacht enkele jaren, en je krijgt vaak een negatieve titer; men is beschermd, maar het is niet meer te bewijzen via de standaard bloedtest. Dus wordt er onnodig een nieuw, duur (50 euro) vaccin geplaatst. Enfin, dit alles geheel ter zijde.
** Eigenlijk vind ik het onbegrijpelijk dat dit niet standaard wordt uitgevoerd, een maand na afronden van de vaccinatiereeks. Want een titer van 10 mIU/mL of meer in het bloed bewijst levenslange immuniteit. Maar wacht enkele jaren, en je krijgt vaak een negatieve titer; men is beschermd, maar het is niet meer te bewijzen via de standaard bloedtest. Dus wordt er onnodig een nieuw, duur (50 euro) vaccin geplaatst. Enfin, dit alles geheel ter zijde.