In heel Europa neemt de overlevingskans na een kankerdiagnose toe, maar een succesvolle terugkeer naar werk voor mensen met een voorgeschiedenis van kanker kent nog vele obstakels. Deze situatie vereist dat organisaties en preventieadviseurs specifieke maatregelen overwegen om kankerpatiënten en -overlevenden te ondersteunen bij het behoud van werk. De complexiteit van hun noden vraagt om een geïntegreerde aanpak, met oog voor fysieke en psychologische herstelprocessen, en flexibiliteit op de werkvloer.
Werkgerelateerde uitdagingen bij kanker
Kankerpatiënten en -overlevenden ervaren vaak fysieke en mentale beperkingen die hun werkvermogen beïnvloeden. Symptomen zoals chronische vermoeidheid, concentratieproblemen en stress beperken hun mogelijkheden om terug te keren naar een fulltime werkweek of om bepaalde taken uit te voeren. Daarnaast speelt de angst voor stigmatisering een belangrijke rol. Werknemers met een voorgeschiedenis van kanker zijn soms terughoudend in het delen van hun gezondheidsbehoeften met collega’s en leidinggevenden uit angst voor negatieve reacties. Dit versterkt het risico dat ze geen aangepaste ondersteuning krijgen en hun werk niet duurzaam kunnen hervatten.
Afbeelding: Welke vormen van discriminatie kunnen kankerpatiënten en overlevenden van kanker ervaren op het gebied van baanbehoud en werkhervatting? Bron: Rapport p. 45, Ecorys survey, 2024.
Beleids- en ondersteuningsmaatregelen in de EU
In de Europese Unie zijn maar weinig landen met specifieke wetgeving of beleid gericht op kankerpatiënten in werk. De bestaande wet- en regelgeving rond arbeid en gezondheid is vaak gericht op personen met een handicap of chronische ziekte. Hierdoor vallen kankerpatiënten soms buiten het directe toepassingsbereik van deze regels, tenzij hun gezondheidsbeperkingen voldoen aan bepaalde criteria.
Hoewel op nationaal niveau weinig specifieke regelgeving bestaat, zijn er wel beleidsplannen op lokaal niveau en binnen organisaties die baanbehoud en re-integratie voor kankerpatiënten bevorderen. Dit kan variëren van flexibele werkregelingen en werkplekondersteuning tot specifieke integratieprogramma’s die gefinancierd worden door stichtingen of gezondheidsinstellingen. Preventieadviseurs kunnen binnen hun organisatie een rol spelen bij het creëren van een kader voor kankerspecifieke ondersteuning.
Goede praktijken en aanbevelingen
Voor een succesvolle ondersteuning zijn er inmiddels in verschillende Europese landen en organisaties best practices geïdentificeerd. Hier zijn enkele voorbeelden van effectieve maatregelen:
- Flexibiliteit en maatwerk in werkregelingen: Werknemers met kanker hebben baat bij flexibele werktijden en de mogelijkheid om in deeltijd terug te keren, bijvoorbeeld met een graduele werkhervatting. Het vermijden van een “0 of 100”-werkaanpak kan werknemers helpen om hun herstel te combineren met werk. Een voorbeeld is het Cancer@Work Handvest in Frankrijk en Luxemburg, dat gericht is op duurzame integratie en het creëren van een ondersteunende werkomgeving.
- Ondersteuningsprogramma’s voor re-integratie: Initiatieven zoals Rentree in België bieden gespecialiseerde begeleiding bij re-integratie voor werknemers die werken of willen werken tijdens hun behandeling. Deze programma’s zijn erop gericht om werknemers en werkgevers praktisch advies en psychologische ondersteuning te geven gedurende het re-integratieproces.
- Aanpassingen op de werkplek: Veel patiënten hebben aanpassingen nodig om fysiek of mentaal te kunnen blijven werken. Dit kan inhouden dat hun werkplek ergonomisch aangepast wordt of dat zij toegang krijgen tot technologieën die hun werk vergemakkelijken. In Finland biedt het TYÖOTE-programma samenwerking tussen verschillende medische en gezondheidsdiensten om kankerpatiënten te ondersteunen bij hun werkhervatting door middel van gecoördineerde zorg.
- Bewustwording en training binnen de organisatie: Een gebrek aan kennis over de impact van kanker kan leiden tot misverstanden en onbewuste vooroordelen op de werkvloer. Werkgevers, HR-managers en collega’s kunnen baat hebben bij bewustwordingssessies over de unieke uitdagingen van kankerpatiënten. Dit kan ook een betere communicatie en planning rondom werkhervatting bevorderen. Deze bewustwording kan ook bijdragen aan de normalisatie van kanker als werkgerelateerde uitdaging, wat de stigmatisering vermindert en de mentale druk voor kankerpatiënten verlaagt.
- Specifieke aandacht voor kwetsbare groepen: De studie wijst op de extra moeilijkheden waarmee vrouwen en jonge werknemers vaak geconfronteerd worden. Jonge werknemers missen soms carrièreopbouwende mogelijkheden door behandelingsonderbrekingen, en vrouwen dragen vaak ook mantelzorgverantwoordelijkheden die hun terugkeer naar werk bemoeilijken. Maatregelen kunnen speciaal op deze groepen worden gericht om hen te helpen evenwicht te vinden tussen hun herstel, werk en privéleven.
Rol van preventieadviseurs in het ondersteunen van kankerpatiënten
Preventieadviseurs hebben een belangrijke rol in het bevorderen van een inclusieve en ondersteunende werkcultuur. Om duurzame werkhervatting te faciliteren, kunnen zij:
- Beleidsvorming stimuleren binnen de organisatie om aangepaste werkmethoden mogelijk te maken voor werknemers met langdurige gezondheidsproblemen.
- Training en sensibilisering bevorderen om kennis over kankergerelateerde uitdagingen te vergroten en stigmatisering te verminderen.
- Samenwerken met gezondheidsdiensten en re-integratieprogramma’s om kankerspecifieke ondersteuning te bieden.
- Individuele begeleiding en aanpassing op de werkplek coördineren en samenwerken met HR-afdelingen om maatwerkoplossingen te ontwikkelen.
Aanbevelingen voor toekomstige acties
De studie adviseert nationale en EU-instellingen om hun beleids- en regelgevingskaders te versterken, gericht op de specifieke noden van mensen met een voorgeschiedenis van kanker. Meer financiële steun voor bedrijven kan helpen bij de ontwikkeling van werkhervattingsprogramma’s die werkgevers ondersteunen bij het behoud van ervaren personeel. Door beleidsvorming op Europees en nationaal niveau te versterken, kan een omgeving ontstaan waarin werknemers na kanker niet alleen weer aan het werk kunnen, maar ook blijvend ondersteund worden in hun professionele ontwikkeling.
Voor een inclusieve werkvloer waar kankerpatiënten en -overlevenden optimaal kunnen functioneren, zijn integratie, samenwerking en ondersteuning essentieel. Preventieadviseurs staan in een unieke positie om deze doelen te helpen realiseren door binnen hun organisaties bewustzijn te creëren en programma’s te initiëren die werkhervatting en het behoud van werk bevorderen. Een inclusieve aanpak betekent winst voor zowel de werknemer als de werkgever, en zorgt ervoor dat een diagnose kanker niet automatisch een belemmering vormt voor duurzame werkdeelname.
Bronnen:
EU-OSHA - Study on return to work for cancer patients and survivors
Publications Office of the European Union - Study on job retention and return to work for cancer patients and survivors