Een tijd terug heb ik een opleiding gevolgd. Algemeen beschouwd was ze heel interessant, maar er was één oefening waarbij ik het volledig oneens was met een van de leerkrachten.
De oefening die de econoom meegaf, was de volgende. "Ik heb een winnend Win for Life ticket. Hiermee heb je gegarandeerd 2.000 euro per maand, voor de rest van je leven. Ik wil het je verkopen. Hoeveel bied je?" Per tafel moesten we een bod uitbrengen, en op het eind van de oefening zou de leerkracht kiezen aan wie hij het winnend ticket gaf.
Op welke basis moet je de berekening van je bod maken?
Laten we ervan uitgaan dat de gemiddelde resterende levensverwachting 40 jaar is (de gemiddelde leeftijd per tafel was rond de 40 jaar). Op 40 jaar krijg je 480 maandelijkse uitbetalingen van 2.000 euro, oftewel 960.000 euro. De meeste tafels hebben hun bod ingeschaald rond dat bedrag; het winnend bod was 1 miljoen euro. Het was een "risicoloze investering", vond de econoom. Je hebt een gegarandeerde "return on investment". Dus elk bedrag onder de 960.000 euro moét je gewoon nemen. De meeste mensen durven dat niet aan te gaan omdat het zo hoog lijkt, maar je moet het objectief bekijken. Hij illustreerde het aan de hand van een eenvoudige Excel spreadsheet, met berekeningstabel.
Het bod dat ik "mijn" tafel heb doen opgeven, was 300.000 euro. Het was veruit het laagste bedrag. Ik blijf hier nog steeds achter staan, ongeacht wat de gewaardeerde econoom ervan vond. Ik heb mijn motivatie toen gegeven, ik zal ze hier opnieuw uit de doeken doen.
Uiteraard begrijp ik de wiskunde erachter, het is een poepsimpele regel van drie. En ik vind het in principe een aanvaardbare benadering voor een onderneming, op voorwaarde dat die meerdere van dergelijke investeringen kan maken. Je gaat namelijk voor bovenstaande berekening uit van gemiddeldes. Maar je kunt verdrinken in een rivier die gemiddeld een halve meter diep is. Het lijkt me dat de bankencrisis mee veroorzaakt is door dergelijk spreadsheetdenken door economen. Hoe dan ook, zulke oefening vind ik een slechte benadering voor een individu.
Het is natuurlijk gemakkelijk om abstracties te maken van dergelijke berekeningen. Maar beeld je eens in dat je een dergelijke oefening écht zou doen. Heb je 960.000 euro liggen? I don't think so. Dus je gaat een forse lening bij de bank moeten aangaan. Gelukkig zit de rente nogal laag, dus ga je niet zóveel extra intresten moeten betalen. En het geld dat je maandelijks binnenkrijgt, kun je ook laten opbrengen.
Bovendien, 2.000 euro per maand extra zou absoluut leuk zijn, maar uiteindelijk zou je dat toch niet echt hebben, of wel? Je hebt er namelijk 960.000 euro voor betaald. Pas na 40 jaar ga je écht 2.000 euro per maand winst beginnen maken; tot dan zit je gewoon je eigen schuld af te betalen.
En hoe gaat je leven er vanaf nu uitzien? Ik bijvoorbeeld ben perfect tevreden met mijn leven zoals het nu is. Maar met zulke investering zit je plots met een torenhoge schuld die pas over een periode van 40 jaar afbetaald zal zijn, en énkel als je blijft leven. Een gemiddelde levensverwachting van 40 jaar betekent dat de helft eerder zal doodvallen. En je nabestaanden blijven achter met de resterende schuldenlast. Misschien loop je morgen al onder een bus. Dan kunnen je echtgeno(o)t(e), je kinderen of je ouders een klein miljoen euro afbetalen. Enkel een psychopaat (of een econoom) zou daar geen probleem mee hebben.
Zelf zou ik de deur niet meer durven uitkomen, uit vrees voor een dergelijk ongeval. En bij elk kuchje of steekje zou ik hypochondrische reacties krijgen; zou het kanker zijn? De kwaliteit van ons leven zou er voor mijn gezin zeker niet op vooruit gaan.
Dus ik zou een maximale investering doen van 300.000 euro. Dat is nog behapbaar, zelfs in het geval ik plots zou overlijden; en ik zou hiertegen dan uiteraard een bijkomende levensverzekering opnemen. En vindt de verkoper van het winnend Win for Life ticket dat bedrag te laag? Geen probleem. Ik ken een econoom die hem meer dan driemaal mijn bedrag wilt betalen voor deze "risicoloze investering".