Een van onze belangrijke klanten (wel, ze zijn uiteraard allemaal belangrijk) heeft me advies gevraagd naar aanleiding van de persartikelen rond Andreas Lubitz, de copiloot die vorige week een Airbus van Germanwings liet crashen in de Franse Alpen. Hij blijkt namelijk jaren geleden al behandeld te zijn voor zelfmoordneigingen. De vraag stelt zich dan ook: had dit voorval vermeden kunnen worden als de werkgever op de hoogte was? En meer concreet voor "mijn" werkgever en diens lokale hiërarchie: wat kunnen/moeten zij doen wanneer ze een werknemer hebben met mogelijk risico op zelfmoord?
Dhr. Lubitz was een copiloot in Duitsland, en de wetgeving is er iets anders dan hier. Dus zal ik voor dit voorbeeld deze casus even hypothetisch transponeren op de toestand in België.
In de Belgische wetgeving wordt een functie als (co)piloot beschouwd als een veiligheidsfunctie. De precieze definitie hiervan staat beschreven in artikel 2 van het Koninklijk Besluit van 28 mei 2003 betreffende het gezondheidstoezicht op de werknemers: "elke werkpost waar gebruik wordt gemaakt van arbeidsmiddelen, waar motorvoertuigen, kranen, rolbruggen, hijstoestellen van welke aard ook, of machines die gevaarlijke installaties of toestellen in werking zetten, bestuurd worden of nog waar dienstwapens worden gedragen, voor zover het gebruik van die arbeidsmiddelen, het besturen van die werktuigen en installaties of het dragen van die wapens de veiligheid en gezondheid van andere werknemers van de onderneming of van ondernemingen van buitenaf, in gevaar kan brengen".
Of met andere woorden: besturen van machines of dragen van wapens waarbij anderen risico kunnen lopen = veiligheidsfunctie.
Dhr. Lubitz zou dan ook onderworpen zijn aan een jaarlijks gezondheidstoezicht. Hierbij bevraagt de arbeidsgeneesheer de werksituatie, maar ook de algemene gezondheidstoestand. De persoonlijke voorgeschiedenis, en - zeker bij een veiligheidsfunctie - enige medicatie die een mogelijk nadelige invloed kan hebben op het correct uitvoeren van de functie.
Hierbij zijn we dan wel afhankelijk van wat de werknemer ons vertelt. Drugtesten om te screenen op middelen die bvb. de reactiesnelheid beïnvloeden mogen we niet zomaar uitvoeren, zoals ik eerder al eens heb aangegeven. En wanneer een werknemer verkiest om te verzwijgen dat hij in behandeling is geweest voor zelfmoordneigingen, dan weten we dat niet. We hebben als arbeidsgeneesheer geen inzage in het gezondheidsdossier van de werknemer, en als het van onze Minister van Volksgezondheid Maggie De Block afhangt, dan zal dat ook niet snel wijzigen (zie bvb. dit artikel in de Franstalige pers). Begrijp me niet verkeerd, ik ben het daarmee eens.
Het is dus in zulke gevallen eigenlijk de verantwoordelijkheid van de behandelende arts om ons bij potentiële risico's op de hoogte te brengen. Maar tussen droom en daad... De huisarts of psychiater weet niet steeds welke functie zijn patiënt uitvoert, nog minder vaak bij welke werkgever, en al helemaal niet wie de arbeidsgeneeskundige dienst is waarbij die werkgever is aangesloten. Er wordt al jaren en jaren verzucht dat er meer communicatie zou moeten plaatsvinden tussen de huisarts en de arbeidsgeneesheer, en in het KB met wijzigingen van bepalingen van het gezondheidstoezicht van 23 mei 2014 wordt in artikels 14 en 15 hier nog eens expliciet gewag van gemaakt, maar concreet heb ik in mijn carrière niets zien gebeuren. Het zou bvb. al nuttig zijn moesten de artsen een databank hebben met een lijst van de werkgevers, en de externe diensten waarbij ze zijn aangesloten.
Wat een werkgever nu concreet zelf kan doen bij een vermoeden van psychische problematiek, is het volgende.
Wederom in het hogervernoemde KB van vorig jaar, wordt het onderzoek op vraag van de werkgever beschreven. Hier heb ik het al uitgebreid over gehad in een eerder artikel, maar samengevat komt het erop neer dat de werkgever de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer moet verwittigen "wanneer hij vaststelt dat de lichamelijke of geestelijke toestand van een werknemer de risico’s verbonden aan de werkpost onmiskenbaar verhoogt". De arbeidsgeneesheer beoordeelt dan of een onderzoek effectief nodig is. En bij een copiloot met zelfmoordneigingen zou ik beoordelen dat het inderdaad wellicht nuttig zou zijn dat we die even bij ons laten passeren, ja.
Nu, de eerlijkheid gebiedt me om aan te geven dat het in bovenstaande casus nog maar de vraag is of we deze man effectief ongeschikt zouden verklaren. Meest waarschijnlijk zou de psychiater bevestigen dat ja, dhr. Lubitz in behandeling geweest is voor zelfmoordneigingen, en misschien zelfs dat hij een onderhoudsbehandeling neemt met antidepressiva, maar dat deze geen invloed hebben op zijn geschiktheid tot vliegen. En wij zouden vrolijk de man geschikt verklaren. Sommige dingen kun je nu eenmaal niet voorspellen.
Dus, samengevat: werknemer met ernstig potentieel gezondheidsrisico voor zichzelf of voor anderen:
- behandelende arts verwittigt arbeidsgeneesheer
- werkgever vraagt raad arbeidsgeneesheer
Zo zie je maar weer, de arbeidsgeneesheer is werkelijk onmisbaar.