Moeten uw werknemers in warme weersomstandigheden hun werk verrichten? Dan heeft u als werkgever (of in diens opdracht, als interne preventieadviseur) de verantwoordelijkheid om ze te beschermen. Met welke middelen kunt u de werknemers beschermen bij een rechtstreekse blootstelling aan de stralen van de zon? U verneemt het hier.
Zonnestralen en gezondheid
Ongeveer de helft van de stralen van de zon bestaat uit zichtbaar licht. De andere helft bestaat uit infrarode warmtestraling en voor een klein deel uit ultraviolet licht.
Ultraviolet-A (uva) en ultraviolet-B (uvb) zijn twee types straling die de huid kunnen beschadigen. Ultraviolet-C (uvc) wordt door de ozonlaag tegengehouden en bereikt de aarde niet.
Uva-stralen vormen het grootste deel van de ultraviolette straling. Deze stralen zijn de hele dag aanwezig en zorgen voor een snelle maar kortstondige bruine tint. Deze stralen dringen diep in de huid door en beschadigen de lagere huidlagen. Zo veroorzaken ze zonnebrand, rimpels, huidvlekjes, bruine huid, precancereuze huidletsels en huidkanker. Dit even terzijde: zonnebanken leveren twee tot zes maal meer uva-stralen dan natuurlijk zonlicht.
Uvb-stralen vormen een klein gedeelte van de ultraviolette straling. In België bereikt deze straling haar hoogtepunt tussen 12 en 15 uur (zomertijd). Ze zorgen voor een traag ontwikkelende maar langer blijvende bruine tint. De uvb-stralen van de zon beschadigen de buitenste laag van de huid en veroorzaken zonnebrand en huidkanker.
De afgelopen tien jaar is het aantal gevallen van huidkanker in België bijna verdrievoudigd. Eén op de vijf mensen wordt in hun leven behandeld voor huidkanker. Vooral mensen met huidtype 1 (rood of lichtblond haar en lichte ogen) of 2 (blond haar, grijze, groene of blauwe ogen) lopen risico’s in de zon.
De wetgeving
Bij blootstelling aan rechtstreekse zonnestraling moeten de werknemers beschikken over collectieve of persoonlijke beschermingsmiddelen. Dit staat beschreven in artikel 14 van het koninklijk besluit van 4 juni 2012 betreffende de thermische omgevingsfactoren (Codex hoofdstuk IV, titel II, afdeling VI). De wetgeving geeft evenwel geen verdere specificaties over de aard of hoedanigheid van deze beschermingsmaatregelen.
Maatregelen – collectief
Maatregel 1: Werkplanning
Primaire preventie is nog het beste. Als het mogelijk is, organiseer dan de werkplanning dusdanig dat het werken in de zon tussen 12u en 15u vermeden wordt.
Maatregel 2: Afscherming
Een dekzeil of andere schermen boven de plek waar wordt gewerkt, biedt niet alleen bescherming tegen het schadelijke ultraviolette licht, maar ook een schaduwrijke plek met relatief koelere temperaturen. Het is zelfs een optie om een parasol te plaatsen.
Maatregel 3: Voorlichting
Uw werknemers zijn zich misschien niet voldoende bewust van de potentiële gezondheidsrisico’s. Informeer hen via posters, toolboxmeetings, het personeelsblad, of andere middelen, over de vuistregels voor veilig in de open lucht werken.
Maatregelen – persoonlijk
Maatregel 4: Anti-zonnebrand
Anti-zonnebrandmiddelen bevatten uv-filters, waardoor minder uv-straling de huid bereikt. Ze bieden weliswaar geen volledige bescherming. De beschermingsfactor is een maat voor de doeltreffendheid van het tegenhouden van uvb-straling. Het getal geeft aan hoeveel langer iemand die beschermd is met anti-zonnebrandmiddel in de zon kan blijven dan iemand zonder bescherming, voordat er zonnebrand optreedt. Een anti-zonnebrandmiddel van minstens factor 30 is aangewezen, om de twee uur aan te brengen; vaker indien men veel zweet.
Maatregel 5: Uv-werende kleding
Normale kleding zoals een katoenen T-shirt biedt onvoldoende bescherming voor mensen die een groot aantal uren per dag worden blootgesteld aan uv-straling. Zo geeft een wit katoenen T-shirt slechts een beschermingsfactor van 15. Na een aantal malen wassen kan dit oplopen tot een factor 20. Is het T-shirt nat (bvb. doorweekt met zweet), dan neemt de beschermingsfactor weer met de helft af. Honderd procent polyester komt gemiddeld niet hoger dan factor 10.
Maatregel 6: Hoofddeksel
Een pet of helm met een nekflap beschermt tegen oververhitting, biedt schaduw (en dus comfort) aan de ogen, en beschermt het hoofd en de nek tegen uv-straling.
Maatregel 7: Zonnebril
Voorzie een zonnebril met een uv-filter. Zonnebrillen zonder uv-filter zijn even effectief in het tegenhouden van het zichtbare zonlicht, maar leiden door een vergroting van de oogpupil tot een grotere blootstelling aan uv-stralen. Deze zijn schadelijk voor de ooglens.
Maatregel 8: Nazicht huidletsels
De werknemer moet naar een huisarts of huidspecialist gaan als een moedervlek van uitzicht verandert of een zweertje niet overgaat. Als eerste screening kan men gebruik maken van de app SkinVision. Deze app kan in 80 procent huidkanker met zekerheid herkennen en in 95 procent met grote waarschijnlijkheid. Dat zijn cijfers die het oog van een dermatoloog benaderen.