Wat is de oorsprong van het woord "kanker"? Wat hebben kleurstoffen voor textiel te maken met chemotherapie? Hoe was het mogelijk dat men tientallen jaren zeer uitgebreide (en invaliderende) chirurgische ingrepen heeft uitgevoerd bij borstkanker, terwijl hierdoor niet meer patiënten overleefden? Het antwoord op zulke vragen vind je in het boek The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer door Siddhartha Mukherjee.
Nu, ik wil hier niet de verkeerde indruk scheppen dat het boek enkel een samenraapsel is van interessante weetjes over dit verschrikkelijke verschijnsel. Integendeel, het is een magistraal boek dat de hele geschiedenis van de verschillende verschijningsvormen van kanker en haar behandelingswijzen samenbrengt in een coherent geheel.
Zo wijdt hij een hoofdstuk aan Percival Pott, een Londense arts die het vermoeden kreeg dat de etterende gezwellen op de balzakken van jonge schoorsteenvegers niet venerische aandoeningen waren, die ze opgelopen zouden hebben bij het bezoeken van dames van lichte zeden, zoals destijds vermoed werd. Wellicht kwam het doordat hij deze aandoening enkel bij schoorsteenvegers aantrof, en niet bij mannen van andere beroepsklassen met hoogstvermoedelijk toch gelijkaardige seksuele voorkeuren en gedragingen. Ook het feit dat hij de ulcera al bij prepuberale jongens aantrof, bracht hem bij een andere hypothese.
Achteraf bekeken was het nog niet zo moeilijk om de link te maken, omdat scrotumkanker quasi nooit voorkwam, behalve dan dus bij schoorsteenvegers. Een gelijkaardig duidelijk verband bestaat er tussen asbestblootstelling en het uiterst zeldzame mesothelioom, een uiterst agressief longkankergezwel dat uitsluitend na blootstelling aan asbest optreedt.
Zo was het destijds een stuk moeilijker om het verband tussen roken en longkanker te objectiveren. Raar, zou je denken, want het roken leidde destijds tot een explosieve toename in longkanker. Maar het was net doordat iederéén rookte, dat men er niet eens aan dacht om de link te leggen. Er was omzeggens geen controlegroep. Men dacht aan industriële vervuiling, infectieziekten, miasma's of goddelijke straffen. Maar roken? Geen kat die eraan dacht. Tot men het toch ging onderzoeken, en dan werd het maar al te duidelijk hoe schadelijk roken wel was.
De tabaksindustrie heeft deze wetenschappelijke bevindingen echter nog decennialang weten achter te houden en te vervormen, en via lobbywerk de kankerstokjes toch nog vrij verkoopbaar weten te houden, totdat uiteindelijk... wel, uiteindelijk niets. eigenlijk. Sigaretten worden nog steeds aan de lopende band verkocht, met jaarlijks miljoenen vermijdbare kankersterftes en onnoemelijk menselijk leed... Maar dat terzijde. Het boek van Mukherjee over kanker dus; echt wel de moeite waard.