Correlatie is geen causatie

Mijn vrouw beschuldigt me er regelmatig van – geheel onterecht naar mijn mening – dat ik onze dochters, en kinderen in het algemeen, doorgaans op korte termijn omtover tot schreeuwende, gillende belhamels.

“Waar haal je dat idee vandaan?” vraag ik dan heel onschuldig. “Ik merk daar helemaal niets van.” Waarop zij aan de hand van objectieve, gekalibreerde metingen aantoont dat het gewogen gemiddelde dB(A) niveau in het huis vanaf mijn aanwezigheid hoger ligt dan ervoor, en dat er een plotse en significante piek is welke volgens haar overeenkomt met mijn imitatie van een vervaarlijk klinkend maar overigens relatief onschuldig kietelmonster.

“Poeh,” zeg ik dan, “dat kan puur te wijten zijn aan toeval. Waarbij mijn eega aan de hand van een statistische analyse op meerdere metingen aantoont dat de p-waarde van deze nulhypothese kleiner is dan 0,001. Of anders gezegd, dat de kans dat mijn thuiskomst en de gelijklopende stijging in geluidsproductie berust op puur toeval, kleiner is dan één op duizend. Wat, wil ik hier toch nog even terzijde kwijt, nog steeds betekent dat het wel degelijk aan toeval te wijten kan zijn.

Maar ik richt mijn pijlen op een andere denkfout. “Je hypothese is enkel gebaseerd op observaties bij onze dochters.” Helaas kan ze ook andere voorbeelden voorleggen van door lawaaioverlast geïnduceerde gehoorschade bij de ouders van onze neefjes. Mijn suggestie dat er een genetische voorbeschiktheid bestaat tot geluidsproductie via haar kant van de familie, wordt door haar ontkracht aan de hand van videografisch bewijsmateriaal van onze nichtjes (via mijn kant van de familie), casussen van bezoeken door klasgenootjes van onze oudste dochter, en gelijkaardige voorvallen van lawaaihinder bij de kinderen van vrienden.

Grootmoedig bevestig ik dat haar argumenten goed onderbouwd zijn, en dat er op basis van de beschikbare gegevens effectief een zeker verband lijkt te bestaan tussen mijn aanwezigheid en luidruchtige kinderen.

“Maar,” zeg ik vervolgens, “correlatie is geen causatie.” Ik verduidelijk me verder. “Twee gebeurtenissen die samen optreden zijn niet noodzakelijk oorzaak en gevolg. Deze denkfout wordt ook wel Cum hoc ergo propter hoc genoemd (met dit, dus vanwege dit). Zo is er een correlatie tussen het (dalend aantal) piraten en de gemiddelde wereldtemperatuur. Dit betekent niet dat het piratentekort geleid heeft tot het broeikaseffect, of omgekeerd dat het broeikaseffect de ondergang van piraten heeft teweeggebracht.” Tot slot de coup de grâce: “Volgens dezelfde logica kun je wel besluiten dat er een correlatie bestaat tussen mijn aanwezigheid en luidruchtige kinderen, maar niet dat er ook effectief een oorzakelijk verband is tussen deze twee gebeurtenissen.”

En hiermee win ik mijn betoog. Zo interpreteer ik toch de reactie van mijn echtgenote wanneer ze uiteindelijk met haar ogen rolt en zichzelf in de keuken een glas water haalt om een bruistabletje Dafalgan in op te lossen.

Wat me er overigens aan doet denken, ik moet een nieuwe doos Dafalgan gaan halen. Ja, mijn echtgenote heeft regelmatig hoofdpijn. Zal door de kinderen komen; ze zijn soms nogal luidruchtig…