Recent heb ik op Netflix de zeer entertainende wetenschappelijke
serie “Bill Nye saves the world” uitgekeken. In 13 afleveringen van een half
uur legt de ingenieur Bill Nye uiteenlopende onderwerpen op een heel visuele
manier uit.
In "Do Some Shots, Save the World" legt hij bijvoorbeeld
uit met velcro ballen waarom vaccins belangrijk zijn, en in "Tune Your
Quack-o-Meter" maakt hij op een grappige manier gehakt van alternatieve
geneeskunde.
Maar in "This Diet is Bananas", waar de zin en
onzin van diëten werd besproken, heb ik me blauw geërgerd aan de uitspraken van
één van de panelleden. Voldoende om er een blogartikel aan te wijden.
Het was Traci Mann, professor van Sociale en
Gezondheidspsychologie aan de universiteit van Minnesota die mijn haren ten
berge deed rijzen. Zij beweerde dat het zinloos is om te letten op wat je eet,
omdat je gewicht genetisch is bepaald. Dus je kunt diëten zoveel als je wilt, en
zoveel als je kunt je beroepen op je wilskracht; uiteindelijk kom je toch terug
op je genetisch bepaald gewicht.
Deze uitspraak werd wel aangevochten door Jennifer
Widerstrom, de fitnesscoach in “The Biggest Loser”. Ze wees op haar
gestroomlijnd lichaam, en zei “this isn't an accident!”. Ze let elke dag op wat ze
eet, en doet voldoende aan beweging. En op die manier bereikt en behoudt ze
haar ideale gewicht.
Het is natuurlijk zo, dat zowel genetische als epigenetische
factoren een belangrijke invloed hebben op je gewicht. Zo hebben inwoners van
Polynesië veel meer neiging tot overgewicht. Men vermoedt dat de oorzaak
hiervan ligt bij de oorspronkelijke inwijkelingen. Enkel diegenen die een zeer
zuinig metabolisme hebben, overleefden de lange overtocht naar de eilandengroep
vanop het vasteland, en konden hun genen voortplanten. Ook epigenetische
factoren zijn belangrijk. Zo bleek in Nederland dat kinderen van moeders die zwanger
waren tijdens de hongersnood in de tweede wereldoorlog, meer neiging hebben tot
overgewicht. In de baarmoeder al leerde de foetus dat voedsel schaars was, en
dat ze best de calorieën die ze binnenkrijgen, optimaal benutten.
Maar het is onzin om te beweren dat deze mensen gedoemd zijn
tot overgewicht; ze gaan enkel meer moeten (blijven) opletten met wat ze eten.
En daar zit hem wel degelijk het probleem. Ik betwijfel dat er in de voorbije
vijftig jaar een belangrijke (epi)genetische shift heeft plaatsgevonden in de
USA, die de enorme obesitasepidemie verklaart, en die ook aan het overwaaien is
naar Europa. De verklaring ligt in de gewijzigde eetgewoontes. De calorierijke fast
foods en comfort foods, waar we steeds vaker en in steeds grotere mate naar
grijpen.
Ik vind de fatalistische houding van mevr. Mann dus niet
alleen onjuist, maar ook gevaarlijk. Het is slechts menselijk om te zoeken naar
een easy way out. En de gedachte “ik
kan er toch niets aan doen, het zijn mijn genen” is de ideale uitvlucht, maar net
wat we niét nodig hebben.