Recente metingen tonen aan dat kinderen uit de Antwerpse stationsbuurt verhoogde loodwaarden in hun urine hebben, wat zorgen baart over de lokale bodemvervuiling en industriële activiteiten. Dit artikel biedt een gedetailleerde blik op de situatie, inclusief de bevindingen van professor Ben Nemery, reacties van betrokkenen en geplande verdere onderzoeken.
Onderzoek door OVAM
In 2022 startte OVAM, de Openbare Vlaamse
Afvalstoffenmaatschappij, met een bodemonderzoek in en rond de Jacob
Jacobsstraat na aanwijzingen van verhoogde zware metalen in de bodem. Dit was
geïnspireerd door een bodemstaal van een moestuinproject, wat leidde tot een
uitgebreide analyse in de omgeving.
OVAM ontdekte verhoogde niveaus van zink, nikkel en andere
zware metalen in verschillende grondmonsters. In maar liefst zeven stalen
overschreed de loodconcentratie zwaar de bodemsaneringsnorm. Voor zink was dat
in tien stalen het geval. Dit alles is beschreven in een uitgebreid verslag,
publiekelijk verschenen op 13 juni 2023. Deze vervuiling wordt voornamelijk als
historisch beschouwd, voortkomend uit eerdere grondophogingen met diverse
materialen. Er wordt echter niet uitgesloten dat recentere bronnen ook hebben
bijgedragen aan de vervuiling.
Bezorgdheid over industriële activiteit
De aanwezigheid sinds mei 2002 van Value Trading, een goud-
en zilversmelterij, heeft geleid tot onrust onder bewoners vanwege mogelijke
gezondheidsrisico's. Hoewel een direct causaal verband met de verhoogde
metaalniveaus niet is vastgesteld, heeft professor en toxicoloog dr. Ben Nemery
(KU Leuven) in een brief aan het stadsbestuur en het schepencollege van
Antwerpen zijn bezorgdheid geuit over de gelijkenissen met eerdere
vervuilingsgevallen, zoals de vervuiling met lood door Umicore in de
Moretusburg in Hoboken.
Value Trading moest zijn activiteiten stopzetten na een
weigering van de nieuwe omgevingsvergunning door minister van Omgeving Zuhal
Demir (N-VA) in november 2022. Ze gingen in beroep, maar verloren dat in april
2023. Het bedrijf had in 2022 wel een omgevingsvergunning van drie jaar
gekregen van de Antwerpse deputatie, met het verzoek om te verhuizen uit de
Stationsbuurt. De vorige omgevingsvergunning is al verlopen sinds 10 juli 2022.
Ondertussen is er wel terug een beperkte bedrijvigheid. Value Trading smelt
dagelijks 20 kilogram edelmetalen voor analyse. Hier is alleen een melding voor
nodig en geen vergunning.
Parlementaire aandacht
Tijdens een vergadering van de Commissie voor Welzijn,
Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding werd de kwestie uitvoerig
besproken. Minister Crevits benadrukte de genomen maatregelen en het belang van
een samenhangende aanpak. Parlementsleden uitten hun zorgen over de
voortdurende activiteiten van Value Trading en de gezondheid van de omwonenden.
De discussie focuste op de noodzaak om gezondheidsrisico's te beoordelen en
passende maatregelen te nemen, waarbij de gezondheid van de lokale gemeenschap
centraal stond. De sprekers benadrukten het belang van snelle actie en
effectieve samenwerking tussen verschillende overheidsniveaus om de situatie
aan te pakken.
Eigen onderzoek naar urinewaarden
Professor Nemery onderzocht de urinewaarden van 94 kinderen
uit de buurt. Bij een kwart van hen werden verhoogde loodwaarden gevonden (meer
dan 2,20 microgram per gram creatinine). Bij 18% lag die waarde hoger dan 3.
Hoewel de precieze bron van de blootstelling nog onduidelijk is, wijst Nemery
op de mogelijke rol van Value Trading in de vervuiling. Dat het bedrijf nu nog
op een lager pitje draait, is volgens professor Nemery geen goed idee.
"Zelfs toen ze een milieuvergunning hadden, zijn ze er toch in geslaagd om
veel vervuiling te veroorzaken. Uit voorzorg zou het dus toch beter zijn om
zo'n bedrijf niet meer in een drukbevolkte stadswijk toe te laten. Het zou me
verwonderen dat de vervuiling ongemerkt door een ander bedrijf veroorzaakt zou
zijn, of dat het om een historische vervuiling gaat die jaren geleden al is
ontstaan."
KADER
Wat zijn normale loodwaarden?
Bepaling van het loodgehalte in
urine is sinds het meten van lood in het bloed een minder gebruikelijke
indicator geworden vanwege de kans op contaminatie en de verstorende invloed
van het volume aan uitgescheiden urine. Normale loodwaarden in urine variëren
afhankelijk van leeftijd en blootstellingsniveau. Voor kinderen worden
loodwaarden in urine onder 2,20 microgram per gram creatinine als normaal
beschouwd. Waarden boven deze drempel worden gezien als verhoogd en kunnen
wijzen op ongewenste blootstelling aan lood, wat vooral bij kinderen
zorgwekkend is vanwege hun groeiende lichamen en ontwikkelende hersenen. Bij
volwassenen worden waarden onder 5 microgram per gram creatinine als normaal
beschouwd. Zowel bij kinderen als bij volwassenen kunnen verhoogde loodwaarden
in urine gezondheidsrisico's inhouden, zoals neurologische problemen,
nierbeschadiging en verminderde cognitieve functies.
Reactie van Value Trading
Value Trading ontkent verantwoordelijk te zijn voor de
vervuiling en gezondheidsproblemen. Het bedrijf wijst op andere mogelijke
bronnen van vervuiling in de stad. "Het stadsbestuur heeft net nog
bevestigd dat er in de hele stad verhoogde loodwaarden zijn. In onze buurt zijn
nog bedrijven actief die exact dezelfde industriële activiteiten uitvoeren. Als
die allemaal uit voorzorg dicht moeten, dan ligt de helft van alle activiteiten
in de binnenstad stil."
Toekomstig onderzoek
Het Departement Zorg plant een statistisch onderzoek naar de
incidentie van kanker in de buurt, in vergelijking met de rest van Antwerpen en
Vlaanderen. Er worden ook luchtmetingen uitgevoerd om de concentraties van
zware metalen te bepalen en de mogelijke historische of actuele oorsprong van
de vervuiling te onderzoeken.
De situatie in de Antwerpse stationsbuurt onderstreept het
belang van voortdurend milieubewustzijn en gezondheidsmonitoring in stedelijke
gebieden, vooral in de nabijheid van industriële activiteiten. Het benadrukt
ook de noodzaak van transparante communicatie en samenwerking tussen overheden,
bedrijven en burgers om mogelijke gezondheidsrisico's aan te pakken en te
beheersen.
Bronnen:
Antwerpen.be - Bodemonderzoek naar zware metalen in Jacob
Jacobsstraat en omgeving https://www.antwerpen.be/info/bodemonderzoek-naar-zware-metalen-in-jacob-jacobsstraat-en-omgeving
OVAM - Onderzoeksverslag Bodem https://drive.google.com/drive/folders/1cDVwm9rqvKGzj-yaUxue08rsJlH412eV
Antigifcentrum - Loodintoxicatie https://www.antigifcentrum.be/medische-professionals/artikels/loodintoxicatie
VRT NWS - Demir krijgt gelijk: Beroep van Antwerpse
goudraffinaderij van tafel geveegd https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/04/02/demir-krijgt-gelijk-beroep-van-antwerpse-goudraffinaderij-van-t/
De Standaard - Buurt eist stopzetting activiteiten Value
Trading na bodemanalyse https://www.standaard.be/cnt/dmf20230505_98055611
VRT NWS - Bewoners vragen stopzetting industriële
activiteiten in Antwerpse diamantwijk: "Loodvervuiling doet denken aan die
van Umicore" https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/05/05/vervuiling-buurt-value-trading/
Het Nieuwsblad - Verhoogde loodwaarden vastgesteld bij
kinderen in Antwerpse stationsbuurt https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20231110_95027692
De Morgen - Verontrustend hoge loodwaarden bij kinderen in
Antwerpse diamantwijk: ‘Hoe kan het, zo’n bedrijf in een woonwijk met zoveel
kinderen?’ https://www.demorgen.be/nieuws/verontrustend-hoge-loodwaarden-bij-kinderen-in-antwerpse-diamantwijk-hoe-kan-het-zo-n-bedrijf-in-een-woonwijk-met-zoveel-kinderen~b8de81b7/