Doorgaan naar hoofdcontent

Levertesten 2: the sequel

Ongeveer een jaar geleden heb ik een blogartikel aangemaakt over de levertesten. Maar nog steeds krijg ik hierover regelmatig vragen via mail van naarstige bloglezers. Tijd dus om eens vanuit een ander oogpunt uit te weiden over dit onderwerp.

De lever is een ontgiftingsorgaan. Enzymen in levercellen zetten giftige stoffen om in onschuldige producten, die vervolgens worden uitgescheiden. Ik simplificeer, maar daar komt het wel in grote lijnen op neer.
De enzymen zelf kunnen we niet bepalen, maar wel de activiteit ervan. Enzymactiviteit is doorgaans hoog in de cellen, en laag in het serum (dit is bloed zonder de rode bloedcellen en stollingseiwitten). De normale serum enzymactiviteit is het gevolg van een voortdurend "uitzweten" van enzymen uit cellen en van een natuurlijke afbraak van cellen.
Bij celschade lekken enzymen uit de cel. Bij ernstige letsels komen ook de mitochondriale enzymen vrij. Mitochondria zijn organellen in de cel. Enzymen in het serum kunnen ook stijgen zonder celbeschadiging: gestegen aanmaak in de cel leidt tot een stijging van het uitlekken. Dit is bijvoorbeeld het geval bij alcoholgebruik en sommige medicatie.

Voor de "levertesten" worden drie enzymen beoordeeld: twee transaminasen, zijnde 1. GOT (glutamaat oxalaat transaminase) of ASAT (aspartaat aminotransferase) en 2. GPT (glutamaat pyruvaat transaminase) of ALAT (alanine aminotransferase), en 3. GGT (gammaglutamyltransferase).

Vooraleer ik verder inga op deze testen, en je gaat schrikken van de mogelijke aandoeningen die ze identificeren, wil ik wel vermelden dat zulke enzymtesten een hoge gevoeligheid hebben, maar een lage specificiteit. Of anders gezegd: er zijn zeer weinig vals-negatieve resultaten maar zeer veel vals-positieve resultaten. Dat klinkt nog altijd ingewikkeld. Zal ik het als volgt uitleggen: bij een normaal resultaat kun je op beide oren slapen, want het gebeurt bijna nooit dat je een normale test hebt en dat er dan toch iets scheelt (= vals-negatief). Aan de andere kant, wanneer je een abnormale uitslag hebt, moet je je ook nog niet dadelijk ongerust maken, want die testen zijn heel gemakkelijk afwijkend zonder dat er daadwerkelijk iets scheelt! (= vals-positief).

Verschillende factoren kunnen de levertesten beïnvloeden: fysieke inspanningen bijvoorbeeld, veroorzaken vooral bij ongeoefende personen een stijging van GOT. Medicatie en alcoholgebruik verhogen GGT.

Maar wat betekenen de verschillende levertesten precies? Ik begin met de transaminasen.

GOT en GPT komen veel in de lever voor. De concentratie van GOT is 7000 maal groter in de levercellen dan in het serum. Die van GPT is 3000 maal groter. Bij beschadigde levercellen komen deze enzymen vrij in het bloed. Dus, zou je zeggen, een gestegen GOT en GPT duidt op leverschade? Wel, nee, zo simpel ligt het niet.
Want GOT komt bvb. ook veel voor in hartspiercellen (8000x serumconcentratie) en spiercellen (5000x) (en ook nog eens in de nieren en in de pancreas), en ook GPT vind je in het hart (400x) en de spieren (300x) (en in de nieren). De enzymen zijn dus niet specifiek voor één welbepaald orgaan.
Door de verhouding van stijging in GOT en GPT (de Ritis-quotiënt heet dit) te bestuderen, kun je wel een onderscheid gaan maken tussen verschillende aandoeningen, zoals pakweg een leverontsteking en een hartinfarct. Bij een hartinfarct zal er namelijk massaal GOT vrijkomen in het bloed, en bijna geen GPT. De Ritis-quotiënt is dus zeer hoog. Bij een lichte leverbeschadiging komt vooral GPT vrij, en de waarden van GPT liggen hoger dan die voor GOT.
Om het nog wat ingewikkelder te maken: bij ernstige leverbeschadiging komt ook mitochondriaal GOT vrij, en liggen de waarden van GOT hoger dan die van GPT. De Ritis-quotiënt is dus ook een maat voor de ernst van leverschade.
Maar hier eindigt de differentieel diagnose van gestegen GOT's en GPT's nog niet. Deze enzymen kunnen ook gaan stijgen bij sommige spierziekten, longinfarcten, pancreascarcinomen, etc. De term "levertesten" dekt dus de lading in feite bijlange niet.

Heb je nog niet afgehaakt? Want ik moet nog de derde levertest bespreken, het enzym GGT. Dit vind je voornamelijk in de lever, en (in mindere mate) ook in de nieren. De waarden stijgen vooral bij cholestase. Cholestase is galstuwing door vernauwing of afsluiting van de galgangen die de gal van de lever naar de darm voeren. Dat vind je bvb. bij cholestatische hepatitis, extrahepatische galwegenafsluiting en levermetastasen.
Wat is nu nog interessant aan deze test? Wel, alcohol stimuleert de productie van GGT. Bovendien veroorzaakt het cholestatische leverletsels. Hierdoor is dit enzym zeer gevoelig aan alcoholgebruik. Het kan dus nuttig zijn bij de diagnose van chronische alcoholabusus.
Maar dat verhaal is voor een andere keer.

Populaire posts van deze blog

Mis geen twee keer

Weet je nog dat ik een paar jaar geleden blogde over mijn doelstellingen? Nou, ik heb een kleine bekentenis te doen. Ik was een beetje uitgepraat over mijn doelen en ik had er ook een tijdje moeite mee. Na een acute periode van covid (na twee dagen was ik weer aan het werk) heb ik verrassend lang moeite gehad om mijn dagelijkse tienduizend stappen te halen. Ik was gewoon uitgeput, mijn conditie was plotsklaps verslechterd. Het duurde even voordat ik weer in vorm was. Uiteindelijk haalde ik mijn doelstelling van gemiddeld 10.000 stappen per dag net niet in 2022 💀. Aanvankelijk was dat dus omdat ik gewoonweg niet meer kon (ik zal het maar niet hebben over het aantal ibuprofens dat ik maandenlang heb genomen om de dag door te komen), maar na vier maanden of zo was dat wel verbeterd. En vanaf dan waren het eerder mijn nieuwe gewoontes waardoor ik er niet meer aan toe kwam om de extra effort te doen. Het nieuwe jaar heb ik ook niet goed ingezet; de eerste week was er één dag waarop ik de t

Cyanide

En nog eens een strikt arbeidsgeneeskundig blogartikel. Een van de aan mij toegewezen bedrijven heeft informatie gevraagd over cyanides. Redelijk gespecialiseerde informatie wellicht, maar relevant voor bedrijven die met blauwzuur werken. En om collega's arbeidsgeneesheren en preventieadviseurs het opzoekwerk te besparen, maak ik de tekst ook maar publiek. --- CYANIDE 1. Fysische en chemische eigenschappen HCN Heerlijk verfrissend... eh, ruik ik amandelen? HCN is een kleurloze vloeistof of kleurloos gas met de karakteristieke geur van bittere amandelen. HCN gas en vloeistof zijn mengbaar met water en oplosbaar in ethanol en ether. Het kook- en smeltpunt van HCN zijn respectievelijk 25,70°C en -13,24°C. HCN wordt gebruikt als ontsmettings- of desinfectiemiddel, of in chemische syntheses. NaCN en KCN De zouten NaCN en KCN zijn witte, kristallijne vaste stoffen met een lichte amandelgeur. Het smeltpunt van NaCN is 560°C en van KCN 620-635°C. KCN is goed oplosbaar i

Is maté oké?

Maté is een infusie van yerba maté bladeren in heet water. Het lijkt nog het meeste op thee, en wordt in de Zuid-Amerikaanse landen ook in plaats hiervan en in plaats van koffie gedronken. Eeuwenoud symbool van gezondheid en vriendschap, is deze drank er hét sociale bindmiddel. Maté is ook in de lage landen verkrijgbaar, in kruidenwinkels maar ook in grootwarenhuizen. En het heeft een afzetmarkt. Niet alleen bij inwijkelingen uit Zuid-Amerika. Maté wordt, naast groene thee, namelijk ook aanbevolen als hulpmiddel bij afvallen. Op een relatief bekende website staat maté geklasseerd onder "planten zonder risico", "... U kunt ook rechtstreeks thee van maté of groene thee nemen: gemakkelijk te vinden en veelvuldig gebruikt ..." Tal van dieetwebsites raden ook maté aan, omwille van tal van redenen: naast bijkomend gewichtsverlies, heeft het een beschermend effect op het hart. Het doet de slechte cholesterol dalen en beschermt tegen beschadigingen van het DNA. Het h