Dit artikel is eerder verschenen in PreventActio oktober 2018.
Recent verscheen in het medisch tijdschrift The Lancet een nieuwe studie over de gevolgen van alcoholgebruik voor de gezondheid. Volgens de onderzoekers is zelfs het sporadische glaasje schadelijk en moeten overheden een volledige alcoholonthouding adviseren.
In ontkenning
Alcohol is slecht voor de gezondheid, zo melden onderzoekers van het Institute of Health Metrics and Evaluation (IHME) in het medisch tijdschrift The Lancet. Voor wie dit als een totale verrassing komt, heb ik er zo nog een aantal: ook roken is slecht voor de gezondheid en inademen van asbestvezels is niet echt top voor je levensverwachting. Oh, en Sinterklaas bestaat niet.
Voor alle bovenstaande beweringen is er namelijk al ruime tijd voldoende wetenschappelijk bewijs. Maar met alcohol blijven we toch in gezamenlijke ontkenning, omdat we er zo’n speciale band mee hebben (maar met Sinterklaas hebben we dat uiteraard ook).
Maatschappij
Alcohol is dan ook volledig verweven in onze westerse maatschappij. We brouwen al minstens 5000 jaar bier, en minstens 4000 jaar wijn. Het bleef als genotsmiddel wel lange tijd voorbehouden aan de rijkere bevolkingsgroepen. Daarom werd bijvoorbeeld jicht destijds toegewezen aan het drinken van alcohol, ook wel de ‘disease of kings’ of ‘rich man’s disease’ genoemd. Maar dankzij de distilleertechniek van de Arabieren en de ontdekking dat je ook uit koren en bieten sterke drank kon maken, werd alcohol in de middeleeuwen stelselmatig goedkoper om te produceren. Het gebruik van alcohol is hierdoor sinds de 17e eeuw ook bij de gewone man helemaal ingeburgerd geraakt in onze contreien.
Harddrug
Nu weten we al héél, héél lang dat te veel alcohol niet goed is voor ons. Zo beschreef Aulus Cornelius Celsus in 30 na Christus al de relatie van alcohol met jicht. De Russische psychiater Sergej Korsakov heeft eind 19e eeuw zijn naam definitief verbonden aan het syndroom dat chronisch alcoholmisbruik vergezelt. En moet het nog vermeld worden hoeveel verkeersdoden er elk jaar zijn ten gevolge van alcoholgebruik? (Ja, dat moet effectief nog vermeld worden: alcohol speelt een rol in een op vier dodelijke ongevallen. In Vlaanderen alleen al gaat het om bijna 100 dodelijke slachtoffers per jaar of ongeveer twee per week.) Alcohol is medisch-wetenschappelijk een ‘harddrug’ met veel grotere ontwenningsverschijnselen, tolerantie en afhankelijkheid dan bijvoorbeeld de ‘softdrug’ marihuana.
Dubbel advies
Toch bestond er tot voor kort een dubbel advies over alcohol.
Want ja, iedereen was het erover eens dat veel alcohol slecht is voor je, maar een beetje? Dat zou net beschermen tegen hartaandoeningen. Met één à twee glazen per dag zou je de hoogst mogelijke levensverwachting bereiken; meer dan wanneer je totaal niets drinkt. Probleem met dergelijke studies is de complexiteit ervan. Het is heel moeilijk om de langetermijneffecten van voedings- en leefgewoontes te beoordelen. Want misschien zijn er wel andere onderliggende redenen waarom de geheelonthouders nooit drinken, zoals een minder goede gezondheid. En hoe meet je of iemand over diens complete levensspanne van gemiddeld 80 jaar al dan niet enkele maanden eerder of later overlijdt?
De studie
De oplossing is om zo veel mogelijk mensen te bestuderen in deze onderzoeken, zo veel mogelijk data te verzamelen, ze over een zo lang mogelijke tijd op te volgen, en tot slot alle dergelijke onderzoeken in één meta-analyse te beschouwen. De onderzoekers van het IHME onderzochten zo de effecten van alcohol in 195 landen tussen 1990 en 2016. Om na te gaan hoe frequent men alcohol dronk, gebruikten ze gegevens uit 694 studies en om de risico’s van alcohol vast te stellen, gegevens uit 592 studies.
De resultaten
Wat bleek hieruit? Het drinken van één alcoholisch drankje per dag gedurende één jaar verhoogt bij personen tussen 15 en 95 jaar het risico op een van 23 aan alcohol gerelateerde gezondheidsproblemen zoals kanker, hart- en vaatziekten, beroertes, levercirrose, verkeersongevallen, zelfschade en dergelijke meer met 0,5%. Dit komt neer op 100.000 extra sterftegevallen wereldwijd per jaar. Kleine hoeveelheden alcohol bieden wel degelijk een zekere bescherming tegen hartziekte, maar die voordelen wegen niet op tegen de nadelen.
Enkel geheelonthouding minimaliseert het risico op ziekte en vroegtijdig overlijden en moet dus volgens de onderzoekers ook door de overheden gepromoot worden. Die laatste moeten nadenken over hogere belastingen op alcohol en een beperking van de verkooppunten om de beschikbaarheid en zodoende de consumptie van alcohol te beperken.
Nultolerantie?
Moeten we nu echt gaan tot een complete nultolerantie? Nou, strikt wetenschappelijk gezien wel. De nadelige gezondheidseffecten van alcoholgebruik zijn evenzeer bewezen als die van bijvoorbeeld roken. Maar bij matig alcoholgebruik is het effect nu ook weer niet zó dramatisch. Wereldwijd 100.000 extra doden per jaar. Ja, dat lijkt wel veel, maar er sterven momenteel in de wereld sowieso al 160.000 mensen – per dag.
Dus, als je niet drinkt, zou ik je deze gewoonte zeker niet om gezondheidsredenen aanbevelen. En echt overmatig gebruik moet zeker aan banden gelegd worden. Maar als je af en toe op sociale gelegenheden wordt verzocht om een glaasje bubbels te nuttigen, als je een bourgondische maaltijd wilt aanvullen met enkele glaasjes wit of rood, of als je met je makkers een nieuwe klinkende overwinning van je favoriete team wilt vieren? Zolang je het kunt beperken tot tien eenheden per week gaat een matig alcoholgebruik niet direct dramatische effecten hebben op je gezondheid. Dus van mij mag het. Want een land zonder alcohol, dat is... wel, als een café zonder bier.*
(Nog ter info: sinds eind 2017 zijn er in België richtlijnen opgesteld door en voor arbeidsartsen over alcoholscreening).
Alcohol- en drugsbeleid op het werk
Uiteraard moet er altijd verantwoordelijk omgesprongen worden met alcohol, ook op het werk. Sinds 1 april 2010 zijn alle private ondernemingen in België verplicht om een preventief alcohol- en drugsbeleid uit te werken en op papier te zetten.
In een intentieverklaring moeten de algemene doelen van het preventief alcohol- en drugsbeleid vastgelegd worden.
Specifieke regels (bv. enkel alcohol op bedrijfsfeestjes en recepties) komen in het tweede, facultatieve deel van het alcoholbeleid.
Deze beleids- of intentieverklaring moet vervolgens opgenomen worden in het arbeidsreglement van de onderneming.
Bron: Prevent
Tips bewust omgaan met alcohol
- Als je graag op stap een glaasje alcohol drinkt, wissel dit dan af met non-alcoholische drankjes.
- Don’t drink and drive.
- Stel jezelf de vraag: moet er echt bij deze activiteit (etentje, receptie, ...) alcohol gedronken worden?
- Zorg ervoor dat er minder of geen alcohol in huis is.
- Probeer eens een mocktail te maken of voorzie andere lekkere alcoholvrije alternatieven.
- Dring je gezelschap geen alcohol op als zij dit niet willen.
- Wie moeite heeft om te minderen met alcohol, kan meer tips vinden op de websites van de DrugLijn of Alcoholhulp, of contact opnemen met deze organisaties.
Bron: druglijn.be
* Full disclosure: Eigenlijk heb ik wel degelijk de voorkeur voor een nultolerantie, of op zijn minst een beperking tot uitzonderlijke situaties, en dan nog maximaal één of twee glaasjes. Maar ik besef maar al te goed dat dit geen realistische doelstelling is in ons land...