Pontiackoorts of legionellagriep is een milde griepachtige ziekte veroorzaakt door legionellabacteriën, die vaak eerder gezonde en jonge personen beïnvloeden. De benaming komt voort van een epidemie in Pontiac, Michigan, waar werknemers in een groot kantoorgebouw enkele dagen hoge koorts, spierpijn en hoofdpijn hadden gekregen. In tegenstelling tot Legionellose (de Veteranenziekte) veroorzaakt pontiackoorts geen longontsteking.
Oorzaak
Pontiackoorts kan worden veroorzaakt door legionella pneumophila, legionella longbeachae, legionella feeleii, legionella micdadei en legionella anisa.
De precieze pathogenese van pontiackoorts is niet goed gekend, maar het ziektebeeld zou mogelijk te wijten zijn aan een reactie op bacteriële endotoxinen eerder dan aan een klassieke infectieziekte.
Legionellabacteriën komen voor in waterige milieus en vochtige bodem.
Bij lang stilstaand water met een temperatuur tussen de 20 en 50 °C en een zuurtegraad tussen 5 en 8,5 kan de bacterie zich vermeerderen in slijmlaagjes (biofilms). Het temperatuursoptimum ligt rond de 37 °C. Bij water onder de 20° C vermenigvuldigt legionella zich niet. Ze kunnen er wel in overleven. Water met een temperatuur boven de 55° C doodt de legionellabacterie.
Via warmwatercircuits en via de kraan, douches, whirlpools, airconditioning en koeltorens worden de bacteriën door verneveling verspreid en ingeademd.
Overdracht van mens op mens is nooit aangetoond.
De precieze pathogenese van pontiackoorts is niet goed gekend, maar het ziektebeeld zou mogelijk te wijten zijn aan een reactie op bacteriële endotoxinen eerder dan aan een klassieke infectieziekte.
Legionellabacteriën komen voor in waterige milieus en vochtige bodem.
Bij lang stilstaand water met een temperatuur tussen de 20 en 50 °C en een zuurtegraad tussen 5 en 8,5 kan de bacterie zich vermeerderen in slijmlaagjes (biofilms). Het temperatuursoptimum ligt rond de 37 °C. Bij water onder de 20° C vermenigvuldigt legionella zich niet. Ze kunnen er wel in overleven. Water met een temperatuur boven de 55° C doodt de legionellabacterie.
Via warmwatercircuits en via de kraan, douches, whirlpools, airconditioning en koeltorens worden de bacteriën door verneveling verspreid en ingeademd.
Overdracht van mens op mens is nooit aangetoond.
Werksituaties en beroepen met risico op pontiackoorts
- Tuinbouw/tuincentra
- Tandartsen en tandartsassistenten
- Technici van koeltorens
- Technici in de industrie (metaalverwerking)
- Schoonmakers
- Thuiszorg (weinig gebruikte douches) of verzorgingstehuizen
- Scheepsvaart en de transportsector/ buschauffeurs: werk in de nabijheid van whirlpools en reizigers
- Tandartsen en tandartsassistenten
- Technici van koeltorens
- Technici in de industrie (metaalverwerking)
- Schoonmakers
- Thuiszorg (weinig gebruikte douches) of verzorgingstehuizen
- Scheepsvaart en de transportsector/ buschauffeurs: werk in de nabijheid van whirlpools en reizigers
Symptomen
Na een korte incubatieperiode van één tot drie dagen treden acute griepachtige verschijnselen op: koorts, koude rillingen, hoofdpijn, spierpijn, vermoeidheid, mogelijk ook droge hoest. Er zijn geen tekenen van longontsteking. Na twee dagen tot een week treedt spontaan herstel op. De meeste mensen worden niet ziek na besmetting.
Diagnose
De diagnose wordt in eerste instantie gesteld op basis van het kenmerkende klachtenpatroon, en objectivatie van blootstelling aan de legionellabacterie.
Een longfoto toont geen afwijkingen.
Legionellabacteriën worden gedetecteerd aan de hand van microbiologische diagnostiek: kweek, urine-antigeentest, serologie, PCR (polymerasekettingreactie), DFA (directe immunofluorescentie antilichaammethode). Bij pontiackoorts is er geen longontsteking, waardoor het extra moeilijk wordt om voldoende bacteriën te verzamelen en zodoende hun aanwezigheid te objectiveren.
Een longfoto toont geen afwijkingen.
Legionellabacteriën worden gedetecteerd aan de hand van microbiologische diagnostiek: kweek, urine-antigeentest, serologie, PCR (polymerasekettingreactie), DFA (directe immunofluorescentie antilichaammethode). Bij pontiackoorts is er geen longontsteking, waardoor het extra moeilijk wordt om voldoende bacteriën te verzamelen en zodoende hun aanwezigheid te objectiveren.
Behandeling
Pontiackoorts wordt symptomatisch behandeld, met name met koortsremmers en pijnstillers. Bij meer uitgesproken symptomen is een behandeling met antibiotica aangewezen. Er is geen vaccin beschikbaar.
Preventie
De kern van ieder legionellabeheersplan is dat er geen groei van de bacterie optreedt. Centraal bij de preventie staat de temperatuur van het leidingwater.
Bij een goede beheersing is er geen indicatie voor het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen. Maar in risicovolle situaties, waarbij onvoldoende preventieve of beheersmaatregelen mogelijk zijn, is het dragen van een mondneusmasker (minstens FFP2) noodzakelijk. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan luchtbevochtigingsinstallaties met een verdachte status, of bij onderhoudswerkzaamheden waarbij gebruik wordt gemaakt van een hogedrukreiniger.
Bij een goede beheersing is er geen indicatie voor het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen. Maar in risicovolle situaties, waarbij onvoldoende preventieve of beheersmaatregelen mogelijk zijn, is het dragen van een mondneusmasker (minstens FFP2) noodzakelijk. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan luchtbevochtigingsinstallaties met een verdachte status, of bij onderhoudswerkzaamheden waarbij gebruik wordt gemaakt van een hogedrukreiniger.
Dit artikel van mijn hand is eerder verschenen in PreventActua 18/2017, naar aanleiding van de klachten bij meer dan 100 werknemers van het West-Vlaamse bedrijf Clarebout Potatoes.