De obese vrachtwagenchauffeur zit tegenover me in zijn ondergoed. Hij komt voor een verlenging van zijn rijgeschiktheid groep 2. "Doet u aan sport?" vraag ik hem. "Jazeker," verzekert hij me. "Transport!" waarop hij buldert van het lachen; zijn drie onderkinnen wiebelen vrolijk mee.
Hij geeft toe dat hij regelmatig vermoeid is overdag, en dat hij luid snurkt. Een duidelijk geval van slaapapneu, dat later ook bevestigd zal worden door een slaaponderzoek. Hij is pas terug rijgeschikt, één maand na het instellen van een succesvolle behandeling. En terecht, want chauffeurs met slaapapneu raken drie tot zeven keer vaker betrokken in auto-ongevallen.
Het probleem van slaperige chauffeurs blijft echter niet meer beperkt tot zulke duidelijke klinische gevallen als hierboven. Slaperig achter het stuur zitten zorgt voor de meeste ongevallen in het verkeer. Meer dan alcohol, overdreven snelheid of drugs. Het is de hoofdoorzaak van een op de drie dodelijke ongevallen. Geen onderliggende aandoening ligt aan de bron, maar slechte arbeidsomstandigheden of leefgewoontes.
Mensen die nacht- of ploegenarbeid verrichten kennen we sinds jaar en dag als beroepsmatige risicogroep. Maar de hele Westerse bevolking heeft een chronisch slaaptekort, door de nieuwe technologie en de arbeidsmentaliteit. Zo kan je 's avonds snel nog even de mailbox checken op je smartphone. Al te vaak wordt dit zelfs aangemoedigd door de bedrijfscultuur. Werknemers die nog 's avonds laat mails afvuren en vóór het begin van de werkdag andere mails beantwoorden, worden beschouwd als efficiënte go-getters in plaats van wat ze écht zijn: slaven van de technologie.
Want leidt deze vervaging van de work-life balance nu echt tot een grotere efficiëntie? Onderzoek bewijst van niet. Je bekijkt 's avonds je mail. Wat, moest dat rapport nu al binnen zijn? Je kunt het pas morgen aanpakken, maar wees maar zeker dat je er de ganse nacht over zal doormalen. Je kan sowieso minder goed de slaap vatten, want je melatonineproductie is onderdrukt door je gestaar naar het artificiële blauwe licht op je scherm. De volgende dag begin je vermoeid aan dat rapport, maar omdat je je door je verstoorde slaap minder goed kunt concentreren, doe je er veel langer over. Waardoor je ook langere uren moet kloppen. Een vicieuze cirkel van slaperigheid.
Dus grijpen we maar naar de slaapmiddelen. Daar zijn wij Belgen blijkbaar Europees kampioen in, met meer dan een op de tien burgers die zulke pilletjes slikken. Ze verstoren echter de natuurlijke slaap, en gaan het aantal auto-ongevallen zelfs negatief beïnvloeden. Ik ben dus blij met de recente campagne van de overheid om het gebruik van deze lapmiddelen terug te dringen.
Maar ook voor de werkgevers is er een belangrijke rol weggelegd.
Een concreet mailbeleid dat dergelijke praktijken ontmoedigt is alvast een goed signaal. Zo is er in Frankrijk recht op deconnectie, niet meer bereikbaar zijn na de werkuren. In Duitsland gaat autobouwer Porsche nog een stapje verder: e-mails van collega's die buiten de werkuren verstuurd worden, worden gewoonweg gewist. Dus geen reden meer om je smartphone op te pikken, buiten misschien het voeren van je persoonlijke data aan Facebook en consoorten.
De bedrijfsleiders kunnen ook investeren in slaapruimtes voor een powernap. Deze hebben niet alleen een bewezen positief effect op de geestelijke gezondheid, maar hebben ook een rechtstreekse impact op het aantal wegwerkongevallen. De drempelvrees om dergelijke "New Age"-ogende actie te nemen wordt echter bij weinige ondernemingen effectief overwonnen, zoals bijvoorbeeld Google of Nike.
Maar we moeten ergens beginnen. Schrijf dus de volgende keer dat je slaperige patiënt een voorschriftje vraagt geen slaappilletje voor, maar wel een powernap, dagelijks in te nemen rond de middag.
Dit artikel is op 17 april 2018 verschenen als column in de Artsenkrant.