Eurofound, de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden, heeft een rapport gepubliceerd over werknemers met een chronische ziekte in Europa.
Inleiding
Met ondertussen meer dan 400.000 langdurig zieken in België is de impact van chronische ziekten op de arbeidsparticipatie een groeiende zorg voor beleidsmakers. Personen met een chronische ziekte hebben minder kans op werk en inkomen, omdat ze eerder de arbeidsmarkt verlaten of ook omdat ze het moeilijker vinden om na een afwezigheid opnieuw aan het werk te gaan. 74% van de gezonde personen tussen 50 en 59 jaar oud heeft werk; dit daalt tot 70% bij mensen met een chronische ziekte en tot 52% voor mensen met twee chronische aandoeningen. En hoewel chronische aandoeningen vaker voorkomen bij oudere werknemers, meldt een groeiend aandeel van jongere werknemers langdurige ziekte.
Niet werken, berooft mensen van de voordelen die werkgelegenheid kan bieden voor welzijn, levenskwaliteit, financiële zekerheid en sociale integratie. Het vermindert ook de arbeidskrachten voor werkgevers en leidt tot een grotere afhankelijkheid van het uitkerings- en pensioenstelsel. Uiteraard zijn sommige mensen met chronische aandoeningen gewoonweg niet in staat om te blijven werken. Maar velen willen en kunnen dat toch doen, als de juiste ondersteuning en huisvesting op het werk beschikbaar is.
De belangrijkste bevindingen
Een kwart van de beroepsbevolking in de EU heeft een chronische ziekte. In België is het aandeel nog relatief laag, met 14%. Dit kan onder meer verklaard worden door een relatief groter aandeel van vroegtijdig gepensioneerde werknemers. Het aandeel werknemers met een chronische ziekte is tussen 2010 en 2017 met 8 procentpunten gestegen. Deze opwaartse trend zal zich voortzetten naarmate de bevolking ouder wordt, aangezien werknemers ouder dan 50 jaar meer dan twee keer zoveel kans hebben op een chronische ziekte als werknemers jonger dan 35 jaar. Bij jongere werknemers (16-29 jaar) is het aandeel met een chronische ziekte ook relatief hoog. Het is gestegen van 11% in 2010 tot 18% in 2017.
Chronische ziektes variëren in hun ernst en de impact die ze hebben op het werk en privéleven. Meer dan 50% van werknemers met een chronische ziekte geeft aan dat ze vanwege hun aandoening beperkt zijn in hun dagelijkse activiteiten. Het hebben van een chronische ziekte heeft gevolgen voor de duurzaamheid van het werk, waarbij getroffen personen eerder de arbeidsmarkt verlaten en inactief worden. Meer dan 40% van de werknemers die zeggen beperkt te zijn door hun aandoening, verwacht ook dat ze niet in staat zullen zijn om te werken tot de leeftijd van 60.
Aangepast of ander werk bij werknemers met chronische ziekten kan een belangrijke invloed hebben op hun kwaliteit van de baan en de duurzaamheid van het werk. Deze aanpassingen kunnen materieel zijn (zoals gemakkelijker toegankelijke werkstations en spraakherkenningssoftware) of immaterieel (zoals aanpassing van de werktijd en werken op afstand). Werktijdflexibiliteit is een van de meest voorkomende vormen van aangepast of ander werk. Een vijfde van de werknemers met een chronische ziekte meldt dat hun werkplek of werkactiviteit is aangepast aan hun gezondheidsprobleem. Van degenen wier dagelijkse activiteiten enigszins of ernstig beperkt zijn, heeft 30% genoten van werkplekaccommodatie. Dit betekent dus dat 70% van de werknemers met een beperkende chronische ziekte niet op deze manier worden ondersteund.
Meer dan 40% van de personen met een beperkende chronische ziekte die hun werkplek hebben aangepast, is van mening dat in de toekomst verdere aanpassing nodig zal zijn. Een eenmalige aanpassing zal dus vaak onvoldoende zijn, en de behoeften van werknemers moeten regelmatig opnieuw worden beoordeeld.
Werknemers met een laag opleidingsniveau en mensen met laaggeschoolde beroepen hebben meer kans op een chronische ziekte en ervaren vaker beperkingen in hun dagelijkse activiteiten. Tegelijkertijd krijgen zij van hun werkgever ook minder vaak de mogelijkheid tot aangepast of ander werk.
Werknemers met een beperkende chronische ziekte bij wie de werkplek of werkactiviteit is aangepast aan hun gezondheidsprobleem, hebben verbeterde loopbaanperspectieven. Zij melden ook lagere niveaus van werkintensiteit, lagere stressniveaus en een betere werk-privébalans, die allemaal bijdragen aan een grotere duurzaamheid en prestaties van het werk.
De grootte van de onderneming lijkt geen factor te zijn die bepaalt of de werkgever waarschijnlijk aanpassingen zal maken. Doorslaggevende factor is het beleid in de onderneming; ondersteunende aanpassingen op de werkplek waarschijnlijker in ondernemingen waar mensen het gevoel hebben dat ze hun zorgen kunnen uiten en waar ze veel ondersteuning van managers en collega's ervaren.
Conclusie
Een kwart van de beroepsbevolking in de EU heeft een chronische ziekte. Deze opwaartse trend zal zich voortzetten naarmate de bevolking ouder wordt. Aangepast of ander werk bij werknemers met chronische ziekten heeft een belangrijke invloed hebben op de kwaliteit en duurzaamheid van het werk. In België zullen de adviserend artsen en arbeidsartsen een cruciale rol spelen in het helpen re-integreren en opvolgen van deze groeiende groep werknemers.