België toont veerkracht na opeenvolgende crises zoals de COVID-19-pandemie, de energiecrisis en de Oekraïense oorlog, met het behoud van werkgelegenheid en bescherming van de koopkracht. De werkgelegenheidsgraad bereikt een historisch hoogtepunt, maar mist de 80%-doelstelling voor 2030. Tegelijkertijd kampt het land met werkloosheid en arbeidstekorten. Bedrijven vinden het moeilijk om geschikte kandidaten te vinden en er is een dringende behoefte aan grondige hervormingen. Dat alles staat in een nieuw verslag van de Hoge Raad voor Werkgelegenheid.
Hoge Raad voor de Werkgelegenheid
De Hoge Raad voor de Werkgelegenheid heeft de follow-up van
maatregelen en voorstellen ter bevordering van de werkgelegenheid als taak. De
Raad wordt voorgezeten door de minister van Werk en bestaat uit
arbeidsmarktdeskundigen uit de academische wereld, de overheidssector en de
private sector, maar ook van de gewesten en gemeenschappen. De Raad formuleert
beleidsaanbevelingen over maatregelen ter bevordering van de werkgelegenheid
waarin rekening wordt gehouden met het algemeen belang en met de specifieke kenmerken
van de regionale arbeidsmarkten. Dit verslag geeft zowel een conjuncturele als
een structurele stand van zaken van de arbeidsmarkt in België.
Veerkracht en herstel van de arbeidsmarkt
De arbeidsmarkt heeft zich in 2022 opmerkelijk hersteld met
een recordaantal nieuwe banen. De werkloosheidsgraad is bijna terug op het
niveau van vóór de crisis, met een herstel dat zich in alle regio's heeft
voorgedaan. De werkgelegenheidsgraad in Brussel is nu even hoog als in
Wallonië, hoewel het nog steeds aanzienlijk lager is dan in Vlaanderen.
Sectoren zoals horeca, handel en industrie, die zwaar
getroffen waren door de pandemie, hebben zich volledig hersteld. Ondanks de
crisis bleef de groei van het aantal banen stabiel en in de industrie werden
zelfs nieuwe netto banen gecreëerd. Hoewel de banengroei eind 2022 enigszins
vertraagde, wordt verwacht dat deze in de komende jaren zal aanhouden. De
werkgelegenheidsgraad bereikt een historisch hoogtepunt, maar de demografische
evoluties zullen niet volstaan om de 80 % doelstelling in 2030 te behalen.
Afbeelding: Werkgelegenheids-, participatie- en
werkloosheidsgraad per groep (in % van de 20-64 jarigen voor de
werkgelegenheids- en participatiegraad, in % van de 15-64 jarige
beroepsbevolking voor de werkloosheidsgraad, 2022). Bron: verslag HRW, p. 45.
De uitdagingen: arbeidstekorten
België is een van de Europese landen die het meest door het
tekort aan arbeidskrachten wordt getroffen. Deze tekorten zijn voornamelijk
merkbaar in de bouw, gezondheidszorg en IT-sector. Dit probleem heeft zich met
de tijd uitgebreid naar verschillende regio's van het land, met name
Vlaanderen.
Ondanks de stijgende aantallen afgestudeerden blijft het
tekort bestaan, gedeeltelijk vanwege de onaantrekkelijkheid van bepaalde
studierichtingen. Er is een grotere behoefte aan technische en beroepsgraden en
hoger onderwijs in wetenschappen en engineering. Voortdurende opleiding tijdens
de loopbaan is essentieel, maar wordt momenteel onvoldoende benut. Bovendien
ontmoedigen de arbeidsvoorwaarden en financiële aantrekkelijkheid van bepaalde
beroepen potentiële kandidaten, vooral in de gezondheidssector. Nochtans namen
onder impuls van de automatische indexering de loonkosten van de Belgische
ondernemingen sneller toe dan in de buurlanden.
Afbeelding: De loonkosten namen in 2022 en 2023 toe onder
impuls van de indexering (uurloonkosten in de private sector, groei op
jaarbasis in procenten; bijdragen in procentpunt). Bron: verslag HRW, p. 26.
Naar oplossingen
Om deze uitdagingen aan te pakken, is een hogere
arbeidsmarktparticipatie en aanpak van de arbeidstekorten noodzakelijk.
Maatregelen om werk aantrekkelijker te maken, een betere combinatie van werk en
privéleven en een vermindering van het aantal personen in arbeidsongeschiktheid
kunnen de participatie verhogen.
Tegelijkertijd kan het arbeidstekort worden verminderd door
het beschikbare arbeidspotentieel te vergroten via migratie en economische
mobiliteit. Bovendien is het cruciaal om de vaardigheden van werknemers te
verbeteren door middel van voortgezette opleiding en het bevorderen van een
levenslange leerhouding.
Het doorvoeren van deze hervormingen kan niet langer
wachten, volgens de Hoge Raad. Meer arbeidskrachten zijn essentieel voor
duurzame groei, een inclusieve samenleving en de financiering van de sociale
zekerheid. Het vraagt om mobilisatie en samenwerking van alle betrokken
partijen.
Ook werkgevers hebben een rol te spelen in deze transitie.
Werkgevers kunnen actief bijdragen aan het oplossen van arbeidstekorten door
aantrekkelijke werkomgevingen te creëren, loopbaanontwikkeling te ondersteunen
en in te zetten op continue vorming en opleiding van hun werknemers. Ze kunnen
eveneens bijdragen aan een hogere arbeidsmarktparticipatie door flexibele
werkarrangementen aan te bieden die het evenwicht tussen werk en privéleven
verbeteren. Bovendien kunnen zij helpen bij het bevorderen van economische
mobiliteit en migratie door een inclusieve en diverse werkcultuur te
bevorderen. Samen met beleidsmakers, werknemers en andere belanghebbenden
kunnen werkgevers een wezenlijke rol spelen in het vormgeven van een
veerkrachtige en inclusieve arbeidsmarkt.
Bronnen:
Hoge raad voor de Werkgelegenheid - Stand van zaken op de
arbeidsmarkt in België en in de gewesten - Juli 2023 https://hrw.belgie.be/nl/home/verslagen-adviezen/verslagen-2023/stand-van-zaken-op-de-arbeidsmarkt-belgie-en-de-gewesten-juli-2023
FOD Werkgelegenheid - Verslag Hoge Raad voor de
Werkgelegenheid: Stand van zaken op de arbeidsmarkt in België en in de drie
gewesten https://werk.belgie.be/nl/nieuws/verslag-hoge-raad-voor-de-werkgelegenheid-stand-van-zaken-op-de-arbeidsmarkt-belgie-en-de-0