Doorgaan naar hoofdcontent

Dieet bij nierstenen

Eventjes geleden wou ik bij een werknemer een dieetadvies geven. Hij had een voorgeschiedenis van nierstenen, en in het systeem op mijn werk zitten een aantal teksten met dieetadviezen. Bleek echter dat het advies voor nierstenen totaal achterhaald was! Het hele dieet was gebaseerd op het beperken van de calciuminname, en dat terwijl het toch al een aantal jaren geweten is, dat dit nu net de kans op nierstenen vergróót! Heb maar snel wat gegoogeld, en uit een aantal bronnen onderstaande tekst samengesteld voor de hogervernoemde werknemer.

---
Nierstenen zijn meestal samengesteld uit calciumzouten, met name calciumfosfaat en/of calciumoxalaat. Soms hebben ze een kern van urinezuur. Voeding speelt mogelijk een belangrijke rol bij het ontwikkelen van nierstenen. Voornamelijk de relatief grote hoeveelheid zout en dierlijk eiwit in de Westerse voeding lijkt verantwoordelijk voor de toename van het niersteenlijden. Daarnaast zijn vochtinname en/of transpiratie bij extreme lichamelijke inspanning belangrijke aandachtspunten wat betreft steenvorming.


Aandachtspunten
Vocht
Bij mensen met een voorgeschiedenis van nierstenen wordt een vochtinname van 2,5 – 3 liter geadviseerd. Een ruime vochtinname is van belang om de urine zoveel mogelijk te verdunnen. Het vocht dient goed verdeeld te worden over de dag (ook ’s nachts of voor het slapen). Tijdens warm weer of in landen met warm klimaat moet extra aandacht besteed worden aan veel drinken. Om na te gaan of men wel genoeg drinkt, kan men de kleur van zijn urine bekijken: die moet zo bleek mogelijk zijn.

Calcium
In het verleden werd een calciumbeperking geadviseerd in verband met de hoge incidentie van hypercalciurie bij nierstenen. Uit recent onderzoek blijkt echter dat een lage inname van calcium een hoger risico op recidiefstenen geeft in vergelijking met een normale calciuminname.

Oxaalzuur
Oxaalzuur speelt een rol bij de steenvorming bij patiënten met calciumoxalaatstenen. Het meeste oxaalzuur in de urine is afkomstig van oxaalzuur dat in het lichaam zelf gevormd wordt. Toch kan een oxaalzuurbeperking in het dieet de oxaalzuurexcretie in de urine verlagen, zeker bij patiënten met een hoge oxaalzuurinname.

Purine
Een hoge inname van dierlijk eiwit is gerelateerd aan een verhoogde concentratie urinezuur in de urine als gevolg van het hoge purinegehalte. Urinezuur is het eindproduct van het metabolisme van purine in het lichaam. Dierlijk eiwit bevat veel purine. Bij verhoogde concentratie urinezuur in de urine kunnen urinezuurstenen gevormd worden. Daarnaast verhoogt dierlijk eiwit de excretie van oxaalzuur en calcium in de urine. Patiënten met urinezuurstenen dienen purinerijke producten en alcohol zoveel mogelijk te vermijden.

Natrium
Natrium is een onderdeel van zout (= natriumchloride). Een hoge natriuminname veroorzaakt een verhoogde calciumexcretie. Verder lijkt een hoge inname van natrium met de voeding de hoeveelheid citraat in de urine te verlagen. Dit is ongunstig, omdat citraat kristalvorming remt.

Overige
Excessen van vitamine C en D moeten vermeden worden. Megadoses vitamine C zou de oxaalzuur- en urinezuurexcretie in de urine kunnen verhogen en een verlaging van de pH van de urine kunnen veroorzaken. Dit bevordert steenvorming. Een megadosis vitamine D kan een verhoogde intestinale absorptie van calcium veroorzaken.
Fosforzuur (E 338) zit vooral in coladranken en zou de aanmaak van nierstenen bevorderen.
Kalium lijkt een gunstig effect te hebben. Een hoge kaliuminname is omgekeerd geassocieerd met het risico op nierstenen. Er is echter onvoldoende bewijs om patiënten met nierstenen extra kalium te adviseren.
Voor sommige patiënten kunnen geneesmiddelen nodig zijn.

Overzicht voedingsmiddelen

Drink voldoende vocht
• Minimaal 2 liter (idealiter 2,5 tot 3 liter) water per dag
• Minstens een kwart liter voor het slapengaan
• Drink wanneer mogelijk ook ’s nachts een glaasje water, bvb. bij opstaan om naar het toilet te gaan

Neem voldoende calcium
• Melk
• Karnemelk
• Yoghurt
• Kwark
• Vla
• Pudding
• Pap
• Kaas

Beperk oxaalzuur
• ! Spinazie
• ! Rabarber
• Bietjes
• Noten
• Vijgen
• Chocola (cacao)
• Zwarte thee
• Postelein
• Boerenkool
• Knolselderij
• Cola

Beperk purine
• ! Vis (ansjovis, sardines, krab, haring, makreel, hom, garnalen, sprot, wijting)
• ! Orgaanvlees (lever, niertjes, zwezerik en hersenen)
• Vlees, wild en gevogelte
• Alcoholische dranken zoals bier en wijn

Beperk zout
• Zout dat over het eten gestrooid wordt of tijdens de bereiding toegevoegd wordt
• Bouillonblokjes
• Ketjap
• Kruidenmixen
• Soep
• Saus
• Kant- en klaarproducten
• Snacks
• Zoutjes
• Gezouten noten
• Zoute haring

Vermijd fosforzuur (E 338)
• Coladranken


Bronnen
• Dienst Urologie van UZ Leuven. Oorzaken en behandeling van nierstenen en nierkolieken.
• Mariëlle van Veen-Lievaart, diëtist LUMC. Dieet bij nierstenen.
• Gezondheid.be. Veel drinken helpt nierstenen voorkomen.
• CM. Nierstenen. Uit "Zal ik de dokter bellen? Medische gids voor het hele gezin" van Michiel Callens.


Dr. Edelhart Y. Kempeneers
Preventieadviseur - Arbeidsgeneesheer

Populaire posts van deze blog

Mis geen twee keer

Weet je nog dat ik een paar jaar geleden blogde over mijn doelstellingen? Nou, ik heb een kleine bekentenis te doen. Ik was een beetje uitgepraat over mijn doelen en ik had er ook een tijdje moeite mee. Na een acute periode van covid (na twee dagen was ik weer aan het werk) heb ik verrassend lang moeite gehad om mijn dagelijkse tienduizend stappen te halen. Ik was gewoon uitgeput, mijn conditie was plotsklaps verslechterd. Het duurde even voordat ik weer in vorm was. Uiteindelijk haalde ik mijn doelstelling van gemiddeld 10.000 stappen per dag net niet in 2022 💀. Aanvankelijk was dat dus omdat ik gewoonweg niet meer kon (ik zal het maar niet hebben over het aantal ibuprofens dat ik maandenlang heb genomen om de dag door te komen), maar na vier maanden of zo was dat wel verbeterd. En vanaf dan waren het eerder mijn nieuwe gewoontes waardoor ik er niet meer aan toe kwam om de extra effort te doen. Het nieuwe jaar heb ik ook niet goed ingezet; de eerste week was er één dag waarop ik de t

Cyanide

En nog eens een strikt arbeidsgeneeskundig blogartikel. Een van de aan mij toegewezen bedrijven heeft informatie gevraagd over cyanides. Redelijk gespecialiseerde informatie wellicht, maar relevant voor bedrijven die met blauwzuur werken. En om collega's arbeidsgeneesheren en preventieadviseurs het opzoekwerk te besparen, maak ik de tekst ook maar publiek. --- CYANIDE 1. Fysische en chemische eigenschappen HCN Heerlijk verfrissend... eh, ruik ik amandelen? HCN is een kleurloze vloeistof of kleurloos gas met de karakteristieke geur van bittere amandelen. HCN gas en vloeistof zijn mengbaar met water en oplosbaar in ethanol en ether. Het kook- en smeltpunt van HCN zijn respectievelijk 25,70°C en -13,24°C. HCN wordt gebruikt als ontsmettings- of desinfectiemiddel, of in chemische syntheses. NaCN en KCN De zouten NaCN en KCN zijn witte, kristallijne vaste stoffen met een lichte amandelgeur. Het smeltpunt van NaCN is 560°C en van KCN 620-635°C. KCN is goed oplosbaar i

Is maté oké?

Maté is een infusie van yerba maté bladeren in heet water. Het lijkt nog het meeste op thee, en wordt in de Zuid-Amerikaanse landen ook in plaats hiervan en in plaats van koffie gedronken. Eeuwenoud symbool van gezondheid en vriendschap, is deze drank er hét sociale bindmiddel. Maté is ook in de lage landen verkrijgbaar, in kruidenwinkels maar ook in grootwarenhuizen. En het heeft een afzetmarkt. Niet alleen bij inwijkelingen uit Zuid-Amerika. Maté wordt, naast groene thee, namelijk ook aanbevolen als hulpmiddel bij afvallen. Op een relatief bekende website staat maté geklasseerd onder "planten zonder risico", "... U kunt ook rechtstreeks thee van maté of groene thee nemen: gemakkelijk te vinden en veelvuldig gebruikt ..." Tal van dieetwebsites raden ook maté aan, omwille van tal van redenen: naast bijkomend gewichtsverlies, heeft het een beschermend effect op het hart. Het doet de slechte cholesterol dalen en beschermt tegen beschadigingen van het DNA. Het h